اکبر خان نوروزی ، هنرمند مردمی

وی که بنا به نوشته استاد جلال الدین همایی به سال 1284 خورشیدی یکسال پیش از صدور فرمان مشروطیت در دهکده قهجاورستان واقع در شمال شرق اصفهان تولد یافت، در کودکی پدر و مادرش را از دست داد و ناچار شد برای امرار معاش در اصفهان اقامت کند. در اوان نوجوانی بود که شیفته موسیقی شد و نواختن تــار را نزد نوازندگان قدیم اصفهان همچون شکرالله قهرمانی ملقب به ادیب السلطنه که از شاگردان درویش خان بود، آموخت. پس از آن و بمنظور تکمیل هنر خویش از وجود سید عبدالرحیم اصفهانی بعنوان استاد آواز عصر بهره مند شد و چون از استعداد ذاتی و نبوغ هنری برخوردار بود در اندک زمانی در میان هنرمندان اصفهان به شهرت رسید و به قول استاد حسن کسایی پایش را در تار، جایی گذاشت که دست کسی به او نمی‌رسید. با وجود آنکه نوازندگان بزرگی در اصفهان آن روزگار می زیستند، اما مهارت و توانایی‌های اکبرخان در نواختن تار باعث شد تا خوانندگان و نوازندگان طراز اول این شهر خواستار همکاری با او شوند، چنانکه استاد جلال تاج اصفهانی می گفت: تنها کسی که می تواند آواز مرا با نواختن ساز پاسخ دهد، اکبرخان است. همچنین ادیب خوانساری نیز بر این باور بود؛ در جایی که اکبر خان هست، باید با ساز او همنوایی کرد. از دیگر سو استاد حسن کسایی روایت کرده که استاد ابوالحسن صبا به شوق دیدار اکبر خان نوروزی و شنیدن صدای تارش، چندین بار رهسپار اصفهان شد تا لطایفی را از او بیاموزد.
با وجود آنکه اکبرخان نوروزی در طول زندگی هنری خویش، برنامه‌ها و کنسرتهای متعددی را اجرا نمود، ولی شوربختانه هیچ اثر صوتی تاکنون از این نابغه تار موسیقی ایران یافت نشده است که مثال بارز آن کنسرتی است که به سال 1314 خورشیدی در سینما ایرانِ اصفهان، با حضور هنرمندان بزرگ تهران اجرا شد و استاد حسن کسایی در خاطراتش بدان اشاره کرده است. همچنین گفته شده که در سال 1312 در کاخ چهلستون، آن هنگام که نمایش بیژن و منیژه در حال برگزاری بود، اکبر خان به همراه استاد جلال تاج ، مشیر همایون و مهدی نوایی به اجرای برنامه پرداخته اند.
درباره هنرنمایی اکبرخان نوروزی، عبدالحسین سپنتا نوشته است که با تاسیس رادیو اصفهان در سال 1328 اکبرخان نوروزی با نواختن تار و غلامرضا سارنج با نواختن کمانچه در برنامه‌های زنده رادیو به آواز جلال تاج غنا می بخشیدند.
همچنین یکی از همکاران رادیو اصفهان با نام سید محمد گلستانه زاده، درباره صفات اخلاقی اکبر خان گــفته است که او انسانی افتاده و بی ادعا بود چنانکه گاهی با کت و شلوار در میان مردم حاضر مــی شد و برخی اوقات هم با لباس قدیمی که شامل سرداری و عبا بود در انظار دیده می شد. گلستانه زاده بیان داشته که اکبرخان نوروزی یکی از اتاقهای خانه اش، واقع در دروازه دولت، کوچه اعلایی را تبدیل به کتابخانه بزرگی کرده بود و خود اوقات تنهایی اش را در آنجا با مطالعه سپری می کرد.
دست روزگار اما در آستانه 60 سالگی به ناگاه کاخ آرزوهایش را ویران کرد و بادهای مخالف وزیدن گرفت؛ بدین ترتیب که در بامدادی پائیزی دریافت توانایی شنیدن را از دست داده و ناشنوا شده است، از این رو مضرابِ تارش برای همیشه خاموش شد و علاقمندانش وی را تنها گذاشته اند تا او بماند و غم غربت و ناسپاسی و روزهای تلخ تنهایی. استاد حسن کسایی٬ بعدها نقل کرد که روزی از این روزهای تنهايی اکبر خان، همراه با استاد جلیل شهناز به دیدارش رفتند و درحین ملاقات از او خواستند تا کمی تار بنوازد؛ اکبرخان ابتدا شکوه کرد که با وجود ناشنوایی این امر ممکن نیست، اما وقتی با اصرار میهمانان و کوک شدن سازش توسط جلیل شهناز مواجه شد٬ خنده رضایتمندانه ای زد و زخمه‌هایش را دو ساعت و نیم و بی‌وقفه با سیمهای تار آشتی داد٬ به نواختن یکی از مقامهای کوچک دشتی پرداخت و با چهارمضرابش غوغایی به پا ساخت.
اکبر خان نوروزی هنرمندی که هرگز در مجالس لهو لعب ساز نزد و هنر خویش را تنها در مــجــالس عالی و برای توده مردم می نواخت و قصه‌ها و غصه‌های خویش را با این ساز بیان می کرد، شوربختانه خیلی زود به دیار باقی شتافت. درباره مرگ او دو روایت نوشته شده، روایت نخست و به نقل از استاد تاج اصفهانی و استاد حسن کسایی است که مرگ او را در زمستانی سرد و به سال 1331 نوشته اند و در روایت دوم، روز 13 فروردین سال 1329 در انزوا و بی خبری و در تخت پولاد به ثبت رسیده است. گفته شده به جای ترمه و گل و گلاب و قرآن٬ تنها چیزی که بر مزارش نشاندند دستمال ابریشمی قرمزی بود که همیشه وقتی تار می‌زد در دستان و همراه با مچش به رقص درمی‌آمد تا از پارگی آستین پیراهنش جلوگیری کند. روانش همواره شاد

نویسنده: : عباس مهری اردستانی

منبع: عصر اصفهان

برچسب ها: عباس مهری اردستانی , مضراب , موسیقی , هنرمند