کتاب روابط عمومی اقتضایی ، مجالی برای هم اندیشی

بحران های اقتصادی ناشی از جنگ جهانی، تغییرات و تحولات نظام سیاسی هم زمان با پیشرفت و تحولات نظام جهانی و رشد فزاینده فناوری های مدرن و زندگی ماشینی ؛ این روشنفکران جوان و متعهد که در فعالیت های اجتماعی نیز بسیار فعال بودند را به نگارش مقالات اجتماعی و ژورنالیستی سوق داد.

شاید مرحوم جلال آل احمد را بتوان پیشگام این موضوع دانست. آثاری چون ۳ مقاله، ۷ مقاله، خدمت و خیانت روشنفکران ،غربزدگی و غیره از آثاری هستند که هنوز هم در میان دانشجویان و دانشگاهیان طرفدارانی دارند.

مهمترین نکته در نگارش چنین آثاری توسط نویسندگان دهه ۲۰ و ۳۰ هجری، نگاه انتقادی و محققانه آنان به مسائل جامعه بود. آنان با نگرش سیستمی و یکپارچه، وضعیت موجود جامعه را از ابعاد مختلف فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی در یک نگاه جهان شمول می نگریستند و با اشراف به نقاط قوت و ضعف عملکردها ، نقصان ها و کمبودهای اجتماعی ،ضمن تبیین موضوع ،راهکارهایی را در جهت بهبود اوضاع ارائه می‌کردند.

مقاله؛ شیوه نگارش این آثار ژورنالیستی بود که عموماً هم در حوزه علوم اجتماعی عمل می نمود .این سنت حسنه در نویسندگی در عصر حاضر نیز تداوم یافته است .نویسندگانی چون دکتر محسن رنانی و دکتر محمود سریع القلم دهها کتاب و صدها مقاله با چنین رویکرد و نگرشی و عموماً با نگاه اقتصادی و سیاسی برای حل مشکلات جامعه ارائه کرده اند. اما کمتر دیده شده است که در میان نویسندگان، نگاه های ارتباطی عمیق و با نگرش علوم ارتباطات به مسائل و مشکلات جامعه پرداخته شده باشد.

قطعا هر محققی از منظر دانش و تجربیات خود جهان پیرامونش را می کاود و از نگاه تخصصی ویژه اش در بستر نظام بومی- جهان شمولی، هستی و جامعه اش را می نگرد.

آنچه که در کتاب روابط عمومی اقتضایی می خوانید ، نگاه نویسنده به مسائل و مشکلات پیش روی جامعه از نگاه معرفت شناسی و جامعه شناختی ارتباطات است.  هرچند دیدگاه های جامعه شناسانه کارکردگرایی و کنش متقابل نمادین نویسنده در لابلای سطور خودنمایی می کند. اما نمی توان از دیدگاه های ارزشمند نظریه پردازان مکتب انتقادی همچون گرامشی، هابرماس و والرشتاین در نگرش  استاد زمانی به سادگی گذشت، چرا که نگاه ارزشمند ارزنده ایشان در تلاقی این اندیشه ها موجب خلق آثاری متفاوت شده است.

آنچه که در مجموع ۲5 مقاله این اثر سعی مطالعه می نمایید. فرض کلی بر چند موضوع مهم و اساسی است که فعالیت‌های تحقیقی و پژوهشی  استاد هادی زمانی را در چند ساله اخیر روی آنها تشکیل داده است:

اول اینکه او معتقد است علوم ارتباطات متشکل از دانش های روزنامه نگاری ، روابط عمومی ،پژوهش های ارتباطی، بازاریابی ، تبلیغات و حتی مهارتهای ارتباطی  به صورت یکپارچه بوده و قابل تفکیک و تقلیل نیستند. هرچند این تقلیل را برای آموزش بهتر و تعالی این علوم در دانشگاه‌ها و مراکز علمی به کار می‌گیریم اما واقعیت آن است که مجموعه این دانش ها در یکپارچگی منسجم و درهم‌تنیدگی عملکردی، علوم ارتباطات را تشکیل می دهند، تا جایی که حتی فناوری اطلاعات را هم باید عضوی از این مجموعه قلمداد کرد چرا که روابط عمومی، روزنامه‌نگاری، بازاریابی، تبلیغات، پژوهش های ارتباطی و مهارت‌های ارتباطی زندگی که نویسنده کتاب از آن به «روابط عمومی زندگی»[1] تعبیر می‌کند،  بدون بستر فناورانه ، فاقد کاربرد اثربخش و فراگیر هستند.

موضوع مهم دیگری که مدنظر نویسنده کتاب است، اهمیت «روابط عمومی زندگی» است. روابط عمومی تنها یک دانش سازمانی صرف نیست و قدرت عمل اجتماعی دارد. به نظر هادی زمانی تعریف کردن دانش روابط عمومی در سازمان و هم جواری مطلق با دانش مدیریت، موجب ضعف عملکردی آن شده است، چرا که دانش ها برای حل مشکلات مردم به وجود می آیند و اگر پاسخ گوی نیازهای روز جامعه نباشند، قدرت لازم برای توسعه خود را نیز نخواهند داشت. از سوی دیگر ، با توجه به نیاز اصلی جامعه امروز ایران به توانمندسازی و آموزش شهروندان در حوزه مهارت‌های ارتباطی و اثرات فنی علوم روانشناسی، جامعه‌شناسی و غیره در توسعه این مهارت ها؛ این حوزه به عنوان حوزه ای بین رشته ای ، نیازمند بازآفرینی خود در قالب دانشی توانا و اثربخش است.

با نگاهی به سطوح تحلیل جامعه شناختی «مرتون» که جامعه را به سه سطح کلان اجتماعی (حکومت و دولت)،  میان برد اجتماعی (سازمان) و خرد اجتماعی( افراد جامعه) تقسیم بندی می کند، روابط عمومی هم که ابزار توسعه اجتماعی است می‌تواند در همین سطوح تحلیلی عمل نماید. روابط عمومی سیاسی که در دوران دولت هفتم و هشتم به اوج خود رسید و بعدا دچار فرونشست گردید

[1] فرضیه روابط عمومی زندگی دیدگاهی است که نویسنده کتاب در کتاب روابط عمومی اثربخش و فراگیر مطرح نموده و در کنفرانس ها و همایش های علمی مطرح کرده اند . فرض اصلی آن است که روابط عمومی قدرتی فراتر از سازمان داشته و می تواند در سطوح مختلف اجتماعی کارکارد داشته باشد.روابط عمومی سازمانی که از سال ۱۹۲۳ میلادی با تلاش های پدر روابط عمومی جهان آقای «ایوی لدبتر لی» متولد گردید و نهایتا بحث کاربرد این دانش در جامعه در راستای آموزش و توانمندسازی تک تک افراد جامعه و شهروندان که او از آن به « روابط عمومی زندگی» تعبیر می کند.

روابط عمومی با بومی و کاربردی سازی مهارتهای ارتباطات در زمینه علوم روانشناسی، جامعه‌شناسی ،اقتصاد، مدیریت و غیره و ایجاد اثرات بالقوه آن در زندگی فردی افراد جامعه می‌تواند باعث تعالی این مهارت ها با رویکرد استفاده برای شهروندان گردد، امری که به شدت مورد نیاز جامعه ماست و عدم وجود آن باعث خسران های زیادی در سطوح تحلیل جامعه شناسی شده است.

این مبحث در فصل اول کتاب «روابط عمومی اثربخش و فراگیر» همین نویسنده به تفصیل مطرح  و بحث شده است.. نویسنده در همان کتاب با تحلیل تعاریف مطرح شده در حوزه روابط عمومی، تعریف خود را از روابط عمومی مطرح نموده است. تعریفی که با یکپارچه کردن کارکردها ،رویکردها و راهبردها؛  روابط عمومی را تسهیلگر فرایندهای اجتماعی در راستای بازتولید آگاهی در سطوح مختلف جامعه عنوان می‌نماید.

بدون شک جامعه ما نیازمند آموزش مستمر مهارتهای ارتباطی به شکل صحیح و مدون می باشد. نظام آموزش و پرورش بایستی محتواها و کتاب های ارزنده ای را در این خصوص از حکمت نظری و عملی ایران اسلامی با رویکرد بومی- جهانی استخراج و برای سطوح مختلف مدارس تدوین و اجباری نمایند.

سومین رویکرد مطالعاتی که باید در جهت توسعه آن تلاش نمود، رابطه علم مدیریت و دانش روابط عمومی است که در سطح سازمان عمل می نماید. علم مدیریت پس از سال 1970 میلادی با رویکرد جدید در حوزه توسعه سازمانی به ناب شدن رسید.« Management Lean » که در ایران با تلاش های پدر مدیریت ناب ایران، استاد موتابیان به مدیریت ناب شهرت یافت و با تلاشهای «تاایچی اوهنو » مدیرعامل فقید تویوتا برای اولین بار در جهان مطرح شد. رویکردی منحصر به فرد در حل مشکلات سازمان و توسعه زیر ساختی آن از طریق مبارزه همیشگی با هدر رفت ها و اتلاف ها و توجه به کرامت کارکنان و مخاطبین سازمان دارد. دانش روابط عمومی هم راستا با این تحول مهم ، بایستی به سمت ناب سازی حرکت کند و در راستای فرهنگ سازی و ارزش آفرینی که هم رویکردهای مهم تفکر ناب هستند و هم از اصلی ترین وظابف روابط عمومی برنامه های راهبردی را مطرح نماید. هر چند باید پذیرفت که بیش از نیمی از ماهیت مدیریت ناب، تفکر روابط عمومی است و روابط عمومی ناب در حقیقت،  رویکرد تعالی روابط عمومی در عصر حاضر می باشد.

موضوع بعدی که در این کتاب با آن روبرو خواهید شد، بحث ریشه‌های دانش ارتباطات است . هرچند بعضی از بزرگان علوم ارتباطات در ایران به وجود شواهد متقن از ریشه های علوم ارتباطات در ایران باستان اذعان می کنند اما واقعیت آن است که علوم ارتباطات هم همچون سایر علوم ریشه در فرهنگ شرق دارد و ریشه‌های آن در مشرق زمین هم زمان با شکل‌گیری امپراتوری های ایران باستان پایه‌ریزی شده است .وجود وزارتخانه ی برید در دولت های باستان و دولت‌های پس از اسلام همچون سامانیان، سلجوقیان، صفویان و غیره و مکانیسم های قدرتمند ارتباطات آنان که باعث استقرار و دوام این امپراتوری ها گردید، بیانگر استقرار عناصر متقن این علم در توسعه اجتماعی آن دوران می باشد. از سوی دیگر قدرت کاریزمای پیامبر ایران زمین حضرت اشو زرتشت و پیامبر عظیم الشأن اسلام و اهل بیت عصمت و طهارت علیهم‌السلام که در سیره و روش زندگی خود عناصر قدرتمند ارتباطی را به کار بسته و به طرفداران خود آموزش می دادند، هر محققی را ترغیب می کند تا ضمن مطالعه آثار،  اندیشه ها و سیره این بزرگواران ،راهبردهای ارتباطی را که برای زندگی امروز افراد جامعه مفید است ،استخراج و معرفی نماید.  در این خصوص مطالعه آثار گران سنگ سعدی بزرگ که من از او به عنوان پدر علوم ارتباطات یاد می کنم، اثربخش خواهد بود.

امید به آینده مهمترین رویکردی است که هر جامعه ای را به تعالی نزدیک می‌کند. این امید بدون رشد و توسعه راهبردهای ارتباطی و روابط عمومی مدرن در درون آن جامعه محقق نمی شود. امید اجتماعی محصول «روزنامه‌نگاری»، «روابط عمومی» و «بازاریابی اجتماعی» است و لذا همه دست اندرکاران و محققان علوم ارتباطات بایستی این هدف والا را مد نظر قرار داده و در راستای تحقق آن بکوشند ، چرا که ایران عزیزمان امروز بیش از هر چیز دیگری به آن نیازمند است.

خلق یک کتاب نیازمند تلاش های وافر افراد بسیاری است که نویسنده اولین و مهمترین آنهاست. آنچه که استاد هادی زمانی در این اثر با طرح دیدگاه های ارزشمندشان پدید آورده اند با تلاش های ارزشمند عزیزانی که در بازبینی و ویرایش این کتاب او را یاری نمودند، به ثمر نشست .اساتید بزرگواری چون ؛ دکتر فائزه تقی پور، دکتر مهدخت بروجردی علوی ، استاد مجیدی آهی، استاد فرید صلواتی که طرح نظرات شان یاری بخش نویسنده بود  و همچنین ویراستار اثر سید مرتضی کسائی که به شایستگی کتاب را ویرایش نمودند.

نویسنده: نرگس رضایی

منبع: عصر اصفهان

برچسب ها: روابط عمومی , کتاب , کتاب روابط عمومی اقتضایی , مقالات , نرگس رضایی