پزشک خانواده می تواند نظام سلامت را متحول ‌کند

نه مردم و نه مسئولان مثل سابق از کرونا ترس ندارند

علیرضا اولیایی منش؛ رئیس مرکز تحقیقات عدالت در سلامت و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران در خصوص تناقضات در مدیریت کرونا در ایران گفت: در فاز اول که کرونا وارد کشور شد، سردرگمی وجود داشت. موضوع سیاسی شد و بی‌انصافی‌هایی در مورد کشور به وجود آمد.

وی افزود: فاز دوم ما خودمان را در بخش بهداشت و درمان پیدا کردیم و ستاد کرونا شکل گرفت. فاز دوم ترس وجود داشت که خوب بود و قرنطینه‌ها انجام شد. ما در فاز سوم غرور کاذب پیدا کردیم و در آن فاز برنامه‌ریزی درستی نداشتیم و با کم شمردن قدرت بیماری تعداد مبتلا افزایش پیدا کرد. وارد فاز چهارم شده‌ایم که نه مردم و نه مسئولین مثل سابق ترس ندارند. ما شعار پیشگیری مقدم بر درمان را داریم اما به آن عمل نکردیم. مهم‌ترین مداخله شناخته شده این بیماری استفاده از ماسک، شستن دست و فاصله‌گذاری اجتماعی است (اصطلاح شفا) که توسط مردم و مسئولین جدی گرفته نشد. ما اخیراً سه داروی رمدسیویر و فاویپیراویر و هیدروکسی کلروکین را مطالعه کردیم که هیچکدام از این‌ها اثربخشی اثبات شده‌ای بر کرونا ندارند.

اولیایی منش ادامه داد: مسئولین محاسبه کنند که چند درصد مردم توان تهیه ماسک ندارند و ماسک رایگان در اختیارشان بگذارند. و ببیند این کار چقدر باعث صرفه‌جویی در هزینه در مقایسه با درمان می‌شود. ما نباید راهمان را گم کنیم و در بحث دارو گم بشویم.

زمانی که رهبر معظم می‌گویند تابع ستاد کرونا هستم تکلیف دیگر بخش‌ها معلوم است

او ضمن توصیه به مسئولین برای ادامه کار توضیح داد: ما باید به زندگی با کرونا عادت کنیم. مسئولین ستاد کرونا که عمدتاً مسئولین کشور هستند باید درازمدت به این بیماری نگاه کنند، آزمون و خطا نکنند و برنامه ریزی طولانی و درست داشته باشند. همه بخش‌های اقتصادی کشاورزی سلامت و غیره برای مبارزه با کرونا هماهنگی داشته باشند. این اختیار به ستاد کرونا داده شده است. زمانی که رهبر معظم می‌گویند که من تابع ستاد کرونا هستم تکلیف دیگر بخش‌ها معلوم است. حرف‌های متناقض نباید شنیده شود. اگر ستاد کرونا تصمیم بگیرد همه باید اجرا کنند. برای این هماهنگی غیر از آموزش مردم، زیرساخت و مجازات‌هایی لازم است. ما باید بررسی کنیم اگر ماسک لازم است ارائه بدهیم و امکانات را فراهم کنیم. سپس الزام و اجبار بعد از فراهم کردن الزامات جزئی از کار است.

بیماران خاص در بحران فراموش می‌شوند

همواره بحران‌ها بهترین زمان برای اصلاحات اجتماعی کشور هستند. اکنون بخش بهداشت و درمان و مردم آماده هستند. بخش بهداشت و درمان باید همه بخش‌ها را برعهده بگیرد برای پیش‌بردن اصلاحات. اگر در این زمان که همه توجیه هستند بهداشت و درمان بگوید که من می‌خواهم پزشک خانواده و نظام ارجاع را فعال کنم وگرنه حریف بیماری نمی‌شوم، همه می‌پذیرند. این زمانی که برای اداره بهداشت و درمان می‌گذارند چند اصلاحات هم در آن بگنجانند. اگر پزشک خانواده در این زمان در شهرها اجرا شود نظام سلامت متحول می‌شود.

مراقبت از محرومین و افرادی با نیازهای خاص نباید فراموش شود. بیماران خاص در بحران فراموش می‌شوند. دولت‌ها باید چتر حمایت خود را برای قشر محروم باز کنند. باید مراقب سلامت آن‌ها باشیم و کمک معیشتی هم برسانیم. نیاز نیست مراقب قشر پیشرفته باشیم. همه باید همدلی کنند.

حواسمان را به دارو و خط تولید پرت نکنیم

او افزود: در مورد واکسن مشخص نیست که چه زمانی قطعی شده و به دست مردم ما برسد. هیچ کشوری هم درمان دارویی پیدا نکرده است. در خصوص ایمنی گله‌ای هم ۶۰ تا ۸۰ درصد مردم باید مبتلا بشوند. در کشور ما زیر ده درصد ایمنی ایجاد شده است و تا رسیدن به ایمنی گروهی زمان زیادی مانده است. ایمنی گروهی به معنی فشار زیاد بر بخش بهداشت و درمان و از دست دادن چیزهایی است. تا جایی که مسئولین می‌گویند ما به نقطه سخت رسیده‌ایم که مجبوریم عده‌ای را از آی‌سی یو خارج کنیم تا نوبت به دیگران برسد. ما زیرساخت ایمنی گروهی نداریم. هیچ کشوری ندارد. پیشگیری مقدم بر درمان است. سه کار باید انجام شود.

یکی بحث ماسک و شستن دست و فاصله‌گذاری است. دیگری شامل فراهم کردن زیرساخت و الزام قانونی می‌شود. حواسمان را به دارو و خط تولید پرت نکنیم. این افتتاح‌ها در این شرایط با چه هدفی انجام می‌شود؟ پزشک خانواده مهم‌ترین اقدامی است که می‌تواند انجام شود. بخش‌های خارج از بخش سلامت باید با ستاد کرونا هماهنگ باشند. مسئولین اولویت را سلامت مردم قرار دهند. نباید در ستاد کرونا بخش بهداشت و درمان را طوری تحت فشار بگذاریم که دچار بحران شود.

در قضاوت اولیه برای این بیماری کوتاهی شد

در ادامه سید مؤید علویان؛ معاون اسبق سلامت وزارت بهداشت، فوق تخصص گوارش و کبد و هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی بقیه‌الله گفت: این ویروس ناشناخته است و متخصصین امر در دنیا در شناخت آن اشتباه کردند و فکر کردند چیزی شبیه به آنفولانزا است. اگر پروازها از چین به دنیا قطع می‌شد این بیماری سیر کنونی را طی نمی‌کرد. در قضاوت اولیه در مورد این بیماری کوتاهی شد و سازمان بهداشت جهانی و کشورها درست عمل نکردند.

در مواجهه با این بیماری سیاسیون و متولیان بهداشت باید احتیاط می‌کردند. محدودسازی اجتماعی باید زودتر انجام می‌شد. برخی از کشورها مانند سنگاپور و کره این کار خوب انجام شد. بعضی کشورها دچار غرور شدند و در برابر محدودیت‌ها ایستادند و بیماری جهانی شد.

ما از بخش خصوصی خوب استفاده نکردیم

ما در نیازمند نظام مراقبت فعال در حوزه سلامت هستیم که در آن پزشک خانواده و پرونده سلامت وجود داشته باشد و به شکل فعال با مردم در ارتباط باشد. در زمان جنگ پزشک خانواده در روستا مستقر شد و اکنون در زمان کرونا مشکل در روستاها کمتر است. آمریکا هم نظام مراقبت فعال ندارد. ما از بخش خصوصی خوب استفاده نکردیم. ما تا زمانی که در قالب یک شبکه بخش دولتی و خصوصی را به کار نگیریم موفق نمی‌شویم.

یک دلیل نبود اقتدار در نظام سلامت نبود شبکه قدرتمند بهداشت و درمان در شهرها است. مسئولین باید به دنبال ایجاد این شبکه باشند اگر این اتفاق نیافتد قدرت مقابله ما در مهر و آبان و آذر ضعیف خواهد بود. قوانین موجود این امکان را به مسئولین می‌دهد.

اگر جای وزیر بودم مشاورانم را عوض می‌کردم

او در پاسخ به این سوال که اگر به جای وزیر بهداشت بودید چه می‌کردید، عنوان کرد: ما بعد از اردیبهشت با کاهش آمار مغرور شدیم. در پیامی که به وزیر بهداشت دادم گفتم به شما التماس می‌کنم که بیماری را برای مردم عادی‌سازی نکنید. من اگر جای وزیر بودم اولین کاری که می‌کردم این بود که مشاورین خودم را عوض می‌کنم. مسئولین می‌ترسیدند بگویند پیک دوم شروع شده است. این امواج می‌تواند بیشتر شود. ما نباید با کلمات بازی کنیم و باید صداقت داشته باشیم. ما به جای اینکه بخواهیم دنیا را شگفت‌زده کنیم و مدل ارائه دهیم از تجربیات خارجی استفاده کنیم.

خیلی از کشورها تجارب خوبی دارند. یکی از محدودیت‌های ما تست تشخیصی است. هرچقدر زود تشخیص دهیم بهتر بیماری را کنترل می‌کنیم. ما محدودیت کیت داریم. مگر گفته نشد ما کیت صادر کردیم. چرا به دنبال صادراتیم. ما محدودیت منابع، امکانات و کیت داریم. داروها در بیمارستان استفاده می‌شود و استفاده از داروی تقلبی به دلیل عدم اقتدار وزارت بهداشت است. چطور در یک بیمارستان دو نوع گاید لاین استفاده می‌شود. مسئول سلامت وزارت بهداشت است. در ابلاغیه‌ای که برای برگزاری محرم ارسال کردند نوشته بود رئیس هیئت مسئول سلامت عزاداران است.

این درست نیست. مردم ما عشق امام حسین زندگی می‌کنند اما در شرایطی قرار داریم که اگر روابط اجتماعی جدا نباشند سلامت به خط می‌افتد. وزیر بهداشت باید مقتدرانه بایستد و بگوید که مسئول سلامت مردم است و تجمع عزاداران در محیط بسته بشود. وقتی می‌گوئیم تجمع منظور همه تجمعاتی است که ضروری نیستند نه فقط عزاداری! حتی رفت و آمد خانوادگی هم ریسک دارد. ما در بیست روز آینده با کاهش بار بیماری مواجه می‌شویم و اگر دوباره مغرور بشویم در مهر و آبان با وجود آنفولانزا مرگ و میر چند برابر می‌شود.

اگر مسئولین جلوی تجمعات را نگیرند اتفاق بدی می‌افتد. در وزارت بهداشت باید روی پیشگیری بیشتر برنامه‌ریزی شود. ما روی داروها سرمایه‌گذاری کردیم و در زمینه واکسن هم کار کردیم. اما اینکه ما در زمینه تولید واکسن از جهان یک قدم عقب نیستیم، دروغ است. در ۱۲ کشور مطالعات انسانی انجام شده اما وقتی ما در کشور مطالعات انسانی نداشتیم، دروغ نگوییم. مردم صداقت می‌خواهند. این نشان‌دهنده اقتدار است نه ضعف! از ایرانیان خارج از کشور و فضای مجازی برای فشار به سیاست‌مداران دنیا استفاده کنیم که چرا کرونا را سیاسی می‌کنند. اگر بیماری کنترل نشود بشریت در خطر است. ما در زمینه واکسن باید مشارکت بیشتری در سطح بین‌المللی داشته باشیم.

قوانین سختی باید برای حفظ جان مردم اجرا شود

او افزود: وزارت بهداشت باید به سمت محدودسازی اجباری و اعمال برخی جریمه‌ها برود. ما باید از همه امکاناتمان استفاده کنیم. برای مثال نیروهای مسلح. زمانی که مشکل ترابری داریم نیروهای مسلح باید اتوبوس‌های خود را بیاورد تا فاصله اجتماعی در تهران رعایت شود. دشمن در داخل ما است‌. ویروس زیرساخت ما را تخریب می‌کند. نیروهای مسلح وظایفی بالاتر از دستگاه تشخیص دارند. نهادها باید سرمایه‌های خود را در اختیار دولت قرار دهند. حتی بودجه فرهنگی هم می‌تواند در راستای معاش و جان مردم استفاده شود. وزارت بهداشت باید بین پیک اول دوم تجربه کسب کرده باشد. این تجربه حاصل از دست رفتن جان مردم و کادر درمان بود. ما در پیک اول گفتیم یکسری کارها را نکنید اما معیشت و اقتصاد را مطرح کردند.

مردم کوتاه نیایند. مسئول سلامت اول رئیس جمهور و بعد وزارت بهداشت است. تصمیمات باید منطبق بر شواهد باشد. مردم رعایت می‌کنند. وزارت بهداشت و ستاد کرونا باید با قدرت و اقتدار عمل کند.
ساحل شمال باید به کمک نیروی نظامی بسته شده و حضور جرم تلقی شود. کسی که مهمانی می‌رود باید مجرم شناخته و مجازات شود. قوه قضائیه قول داده ست که این جرم‌ها را تعریف کنند. قوانین سختی باید برای حفظ جان مردم اجرا شود.