ماجرای تعطیلی شنبه‌ها
وسط این همه مسئله ریز و درشت در کشور از حجاب گرفته تا طوفان الاقصی و عملیات اخیر و... مسئله تعطیلات_شنبه برای کسی تبدیل به مساله نشد. لذا در همین مقطع جریانی خاص با تولید محتوا، ذهنیت سازی و ادبیات آفرینی کوشید پروژه‌ای را بی سروصدا به پیش ببرد. اما موضوع از چه قرار است و چرا بايد نسبت به آن حساس شد؟
* درنگی در ابعاد فرهنگی تعطیلی شنبه
* نسبت تعطیلی شنبه با فرهنگ اسلامی چیست؟
* تعطیلی شنبه و تغییرات نظم اجتماعی
بنابر رصدی که انجام گرفت بیشترین تولید محتوا اعم از مقاله، مصاحبه، گزارش و… درباره ضرورت تعطیلی شنبه‌ها را جریان همراه با رسانه های طرفدار لیبرال انجام داد و همین مقدار ایجاب می‌کند کمی با حساسیت مسئله را دنبال کنیم.
* معناداری زمان در اسلام
دین برای زمان اهمیت ویژه قائل است. اسلام به برخی زمان‌ها نگاه ارزشی دارد که توضیح آن در قالب چند مقاله تفصیلی از زوایای مختلف قابل بحث است. عناوینی چون “شب قدر، روز مبعث، عید غدیر، روز عاشورا، عید فطر، شب جمعه، روز جمعه، و…” نشان از نگاه خاص اسلام به برخی از زمان‌ها و جانمایی خاص آن در زندگی انسان مسلمان دارد. در اسلام نسبت به هریک ازاین زمان‌های خاص روایات فراوان درباره ارزش‌گذاری، اهمیت، اعمال، جایگاه و آداب و ادعیه آن وارد شده است.
اساساً اسلام یکی از عناصر تنظیم گر در سبک_زندگی_اسلامی را زمان می‌داند. توجه به ساعات خاص، روزهای هفته، روزهای خاص در ماه، روزهای خاص در سال همه گویای نوع نگرش اسلام به مقوله_زمان است.
زمان محور تنظیم گری رفتار فردی، اجتماعی و عبادی انسان است. ظرف زمان یکی از بسترهای پدیدآمدن غم و شادی انسان مسلمان است. عید و عزا و حزن و فرح و حتی تفریح و استراحت و عبادت همه بر مدار زمان تنظیم می‌شود. پس زمان امری مهم است.
* پیامدهای فرهنگی تعطیلی شنبه
1 تجربه نشان می‌دهد هنگامی که دو روز تعطیل باشد، به‌طور طبیعی روز دوم به‌عنوان روز اصلی تعطیل قلمداد می‌شود. چه اینکه امروزه در تهران روزهای پنجشنبه تعطیل است و مردم از آن به‌عنوان روز کارهای عقب‌مانده استفاده می‌کنند و جمعه را تعطیل به‌معنای استراحت به‌شمار می‌آوردند. چهره عمومی شهر نیز جمعه را به‌عنوان روز تعطیل نشان می‌دهد.
2 تحولات فرهنگی هیچگاه یک‌شبه رخ نمی‌دهد. ذهنیت اجتماعی آرام آرام شکل می‌گیرد. به امروز که ذهنیت عمومی جمعه را روز تعطیل می‌داند نگاه نکنید. تعطیلی شنبه به‌مرور زمان و طی یک دهه آینده موجب خواهد شد ذهنیت_اجتماعی جمعه را از مدار و محور بودن تعطیلات خارج کند و جمعه نقشی را در زندگی بیابد که امروز پنجشنبه به‌عنوان روز نیمه‌کاری و کم‌کار هفته انجام می‌دهد. این تحول نرم طی یک شنبه را روز اصلی تعطیلات قلمداد خواهد کرد.
- جایگاه جمعه در فرهنگ اسلامی اما جایگاه خطیری است. در اسلام جمعه محور بخشی از اعمال عبادی فردی و اجتماعی، رسیدگی‌های فردی و دینی به‌شمار آمده است. از صبح جمعه که با دعای ندبه و انتظار ظهور آغاز می‌شود تا ظهر جمعه که محل اجتماع مسلمین در نماز_جمعه است. تا ده‌ها آداب فردی که برای جمعه تصویر شده است. جمعه روز خاص و نماد_اسلام است و به‌نوعی از شعائر اسلامی شناخته می‌شود. در برابر شنبه که نماد_یهود است و یکشنبه که نماد_مسیحیت است. ما نسبت به بُعد_نمادین روزها غفلت داریم.
بعد نمادین دین یکی از عناصر هویت‌سازی دینی است. عنصر هویت‌ساز مرز شما با غیر شما و دیگری شما را تعیین می‌کند. اما غفلت از آن موجب درهم آمیختگی فرهنگی،هویت‌زدایی و عدم تشخص آن جامعه می‌گردد.
ظاهر استدلال برای تعطیلی شنبه‌ها خیلی روشن و در نگاه ابتدایی مقبول است. باید برای تجارت خارجی خود را با ایامی که جهان در حال کار است، هماهنگ باشیم. اما نکته این است که مسئله را نباید سطحی دید. زیرا مسئله فقط تعطيلي یک روز نیست، مسئله تغییر نظم_اجتماعی است. نظم اجتماعی باید بر اساس یک منطق روشن تنظیم شود. تعطیلی شنبه‌ها یعنی محوریت نظم اجتماعی بر اساس منطق_اقتصادی اما تعطیلی جنبه تنظیم نظم اجتماعی براساس منطق_فرهنگی است. اسلام برای حیات انسانی ارزش ویژه بر مدار حیات_طیبه قائل است و نظم اجتماعی را نیز براین مدار سامان می‌دهد. (این بخش نیازمند توضیح و تبیین فنی و براساس روح شریعت است.)
* نظم جهانی یا نظم اسلامی؟
در نامه اخیر اتاق بازرگانی ایران خطاب به مقام معظم رهبری مبنی بر لزوم تعطیلی شنبه‌ها این است:
“اثربخشی اقدامات دولت برای افزایش ارتباط با سایر کشورهای بلوک شرق و غرب و توسعه روابط تجاری و اقتصادی، در گرو پذیرش هر چه بیشتر استانداردهای_اقتصاد_جهانی است.”
این استدلال که باید خودمان را با نظم_جهانی در حوزه اقتصاد تطبیق دهیم، آشناست. سال‌ها قبل طیفی سخن از جامعه جهانی می‌زدند. اما این جهان، جهانی است که آمریکا و غرب محور آن هستند. حرکت به‌سمت استانداردهای مثلاً جهانی یعنی پذیرش گام‌به‌گام نظم غربی در حالی‌که امروز دنیا در حوزه‌های مختلف از جمله اقتصاد در حال عبور از نظم فعلی و تک قطبی است.
تشکیل پیمان‌های مالی و اقتصادی بزرگ چون پیمان_شانگهای و بریکس و… پیمان‌های مالی دو یا چندجانبه و دلارزدایی همه به‌معنای عبور از نظم موجود است. در چنین دوران عبور از نظم آمریکایی سوق دادن کشور به سمت آن نوعی ارتجاع تمدنی است.
تأکید می‌کنم مسائل کلان را نباید اتمیک و نقطه‌ای دید، تعطیلی شنبه‌ها را باید در یک اتمسفر کلان فرهنگی، اجتماعی، ملی و بین‌المللی تحلیل کرد. پیامدها، روندها، آسیب‌ها، و دیگر جوانب باید در این بستر تحلیل و بررسی شود. پس مسئله تنها تعطیلی یک روز نیست، مسئله تحول در رویکرد کلان جامعه، وجهه اجتماعی، پیام_پنهان این تصمیم به ناخودآگاه جامعه است.
** دیگر نوشته های محمد رضا شیخی را در taalighat@ بخوانید.
نویسنده: محمدرضا شیخی
منبع: عصر اصفهان
ارسال دیدگاه
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید در وب سایت منتشر خواهد شد
پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد