تیراژ پایین کتاب آسیب چندانی به عرصه نشر نمی زند

پنجشنبه گذشته، محمد مهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، در اختتامیه دوسالانه کتاب استان سمنان که به میزبانی فرهنگسرای مهر شاهرود برگزار شد، گفت کتاب همچنان جایگاه خود را در جامعه ایران حفظ کرده است.

  اسماعیلی در این مراسم گفت: به‌رغم پدید آمدن فناوری‌های نوین که استفاده از آثار مکتوب در حوزه نشریات، روزنامه، کتاب و… را کاهش داده، هیچ‌کس و هیچ فردی خودش را بی‌نیاز از کتاب به همان شکل سنتی خودش نمی‌بیند و استقبال از کتاب همچنان بین مردم تقویت می‌شود.

گویا مبنای این اظهارنظر وزیر ارشاد میزان فروش سی‌وسومین نمایشگاه کتاب تهران بوده است؛ چراکه وی با بیان اینکه ما در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران که بعد از ۲سال، حضوری برگزار شد، شاهد افزایش چشمگیر فروش کتاب بودیم، گفته: «در سال۹۸ نمایشگاه کتاب تهران ۹۰میلیارد تومان فروش داشت اما امسال فروش ناشران به ۲۵۰میلیارد تومان رسید.» البته رقم دقیق فروش سی‌ودومین نمایشگاه کتاب تهران که ۴ تا۱۴اردیبهشت۱۳۹۸ برگزار شد، مطابق وب‌سایت خود نمایشگاه، ۱۲۳میلیارد و۸۹۰میلیون تومان بوده که این رقم نسبت به سال۱۳۹۷ افزایش ۳۴.۴درصدی داشته است.

از طرف دیگر، میزان فروش سی‌وسومین نمایشگاه کتاب تهران که ۲۱تا۳۱ اردیبهشت امسال برگزار شد، به‌گفته یاسر احمدوند، معاون امور فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و رئیس سی‌وسومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، بیش از ۲۱۱میلیارد تومان فروش بود که از این مبلغ، ۱۰۷میلیاردو۴۵۰میلیون تومان به بخش فیزیکی و ۱۰۳میلیاردو۸۹۲میلیون تومان به بخش مجازی تعلق داشت. نکته دیگر که نباید فراموش کرد، افزایش قیمت کتاب در هر دوره از نمایشگاه نسبت به دوره قبل است. بنابراین طبیعی است که با افزایش قیمت کتاب، حتی در صورت افت فروش تعداد کتاب، میزان فروش ریالی آخرین دوره برگزاری نمایشگاه نسبت به دوره قبل افزایش یابد.

البته وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی هم خود به این نکته در صحبت‌هایش اشاره کرده و گفته: برخی این افزایش فروش را مرهون تورم‌ و گرانی دانسته‌اند درحالی‌که در این ۳سال اخیر تورم حوزه نشر ۴۰درصد بوده است.

وی در ادامه یادآوری کرده: ما در بهمن‌ماه نیز شاهد افزایش رویداد کتاب با بیش از یک‌میلیون جلد فروش بودیم که نشان از افزایش اقبال به کتاب دارد. وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در ادامه گفته: مردم ایران اسلامی، مردمی بسیار فرهنگی و اندیشمند هستند. براساس مطالعات و پژوهش‌های انجام شده در فروردین۱۴۰۱، بالغ بر ۴۳.۵درصد از مخاطبان، علاقه‌مند به مطالعه کتاب بوده و در روز به‌صورت متوسط ۳۰دقیقه کتاب مطالعه می‌کنند. ‌ ما باید این هنر را داشته باشیم که داشته‌های خود را به رخ جهانیان بکشیم.

به این بهانه درباره فروش کتاب و تیراژ کتاب در ایران و ارتباطش بامیزان مطالعه گفت و گویی با چند ناشر و نویسنده انجام داده ایم که در ادامه می‌خوانید:

چرا تیراژ ۱۰۰ نسخه ای داریم؟

مسعود کازری، مدیر انتشارات کتاب خورشید که از قضا کتاب هایی با تیراز ۱۰۰ و ۲۰۰ نسخه هم چاپ می کند، می گوید: «وقتی قیمت نان، مرغ، روغن، گوشت و اقلام خوراکی یک شبه گران می شود، تبعا باید انتظار داشت که قیمت کتاب هم بالا برود. به همین دلیل تیراژ کتاب امروز به ۱۰۰ نسخه رسیده است. او بر خلاف نظر کامران محمدی، نویسنده و ناشر متعقد است که با نگاهی به عناوین کتاب ها در مقایسه با دهه ۶۰ در می یابیم که کیفیت مجموع آثار چاپ شده پایین است و به همین دلیل نباید فریب ۸۰ هزار عنوان کتابی را خورد که در طول سال چاپ می شود. چون اگر در دهه ۶۰ سالی ۲ هزار عنوان کتاب چاپ می کردند، بر جامعه هنری و ادبی تأثیر و نفوذ موثرتر و پررنگ تری داشت.»

مسعود کازری گفت: «مشکلات حوزه نشر با ذکر یک دو واژه حل شدنی نیست و از سویی هم مشکلاتش به اصطلاح اظهر من الشمس است. تیراژ کتاب در این شرایط بسیار پایین است. برخی از ناشران ۳۰۰ جلد در شناسنامه کتاب می نویسند اما ناشری که به جای ۱۰۰ نسخه به دلیل حفظ آبرو در شناسنامه کتابش ۳۰۰ نسخه می نویسد باید به او گفت که تفاوت چندانی بین ۱۰۰ نسخه و ۳۰۰ نسخه وجود ندارد و تیراژ کتاب در مدار افول حرکت می کند.»

مرغ و تخم مرغ گران شود اما کتاب نه؟!

وی ادامه داد: «ناشران مختلف با توجه به رویکردشان سیاست های مختلفی را در پیش می گیرند و الگوی خاصی ندارند. ناشران معمولاً با توجه به شرایط خودشان و جامعه، بازار و وضع اقتصادی را می سنجند و به همان میزان دست به تولید کالای فرهنگی می زنند. اینکه تیراژ کتاب پایین است باید عنوان کرد که مانند همه اجناس بازار در حال تغییر شکل است. اگر بازار خودرو، مرغ، گوشت، روغن و تخم مرغ تغییر می کند، تبعاً شرایط اقتصادی حوزه کتاب هم تغییر می کند.»

مصائب تولید این کالای سرد

کازری ادامه داد: «کتاب کالایی است سرد که می تواند بازارهای متفاوتی داشته باشد. بعضی ها در حال حاضر و در این آشفته بازار کتاب هایی منتشر می کنند که کتاب روز است و شاید در تیراژ وسیع تری هم کتابشان را بفروشند. بعضی ناشران هم لاجرم نمی توانند در این شرایط ریسک کنند و پایین ترین تیراژ را در نظر می گیرند.»

ناشر انتشارات کتاب خورشید توضیح داد: «باید به موضوع وسیع تر نگریست.»

وی در پاسخ به اینکه آیا شما هم کتابی در شمارگان ۱۰۰ و ۲۰۰ نسخه دارید گفت: «بله! ما هم چنین کتاب هایی داریم. در حال حاضر البته تیراژ ۳۰۰ نسخه و ۵۰۰ نسخه هم برای برخی کتاب ها داریم اما بالای ۵۰۰ نسخه به هیچ عنوان کتاب چاپ نمی کنیم. چون شرایط اقتصادی پیش رو مبهم است. باید به کشش بازار هم توجه کرد. اگر بخواهیم وضع کتاب را با بازار دهه ۶۰ و ۷۰ مقایسه کنیم، به این نتیجه می رسیم که این آمار حاصل ۳۰، ۴۰ سال پیش است که در سال ۲۰۰۰ عنوان کتاب چاپ می شد. امسال اما سالی ۸۰ هزار عنوان کتاب چاپ می شود و جامعه به لحاظ فرهنگی هم تکانی نمی خورد.»

تقاضا و عناوین کتاب بیشتر شد

این ناشر تأکید کرد: «تعداد و تنوع عناوین گویای سلیقه و خواست جامعه هم می تواند باشد. عناوین بیشتر مشتریان بیشتری دارد. این تقاضا هم البته در بازار پخش می شود و چنین نیست که تصور کنید، امروز کتاب هایی با همان کیفیت سابق عرضه می شود. مشکل کاغذ از سوی دیگر یکی از دلایل نابسامانی عمده بازار نشر است. کاغذ مانند هر کالای دیگری که وارد جامعه یا تولید می شود، تورم برش تأثیر می گذارد و اقتصاد با این تورم شدید هم اقتصادی نیست که بتوان رویش حساب باز کرد و آن را برای آینده تخمین زد. بنابراین کاغذ هم مانند هر کالای دیگری که در بازار می بینید، اقتصادش دچار آسیب می شود. در یک کلام باید بگویم که وضع نشر ما در فضای تورم بالای ۴۰ درصد دست و پا می زند اما هنوز به فنا نرفته و غرق نشده. قیمت کتاب مانند کالاهای دیگر نمی تواند خودش را آزاد کند و به همین دلیل سرمایه گذاری در این زمینه ریسک بالایی دارد و برای سرمایه گذار خطرناک است و اقتصاد شکننده ای پیدا کرده.»

تیراژ پایین شرط عقل است

کامران محمدی، ناشر و نویسنده نیز در این باره گفت: «من هنوز کتابی زیر ۵۰۰ نسخه تیراژ چاپ نکرده ام. اما به گمانم تیراژ پایین کتاب آسیب چندانی به عرصه نشر نمی زند. آنچه در این بین اهمیت دارد و ضربه هولناک تری به ناشران و صنعت نشر وارد می کند این است که شما کتابی را در ۵۰۰ نسخه چاپ کنید و فروش نرود و روی دستتان باد کند. به گمانم بهتر این است که با قیمت های فعلی کاغذ که آزاد خریداری می شود و سهمیه ای هم به ناشران اعطا نمی کنند، و همچنین قیمت چاپ و صحافی که طی ۶ ماه گذشته سه چهار بار افزایش یافته، اگر کتابی را با ۵۰۰ نسخه چاپ کنید و تنها ۱۰۰ نسخه از آن به فروش برود، ضرر بیشتری به ناشر می رساند.»

چاپ کتاب با تعداد کم  با دستگاه های جدید راحت شده است

مدیر نشر سنگ افزود: «اتفاقا اگر ناشری تشخیص می دهد که کتابش ۱۰۰ عنوان بیشتر کشش و فروش ندارد، بهتر است کار درست را انجام دهد و همان ۱۰۰ نسخه را چاپ کند. در حال حاضر تکنیک های دیجیتال وجود دارد که چاپ کتاب در تیراژ پایین هم به صرفه است و قیمت بالایی روی دست ناشر نمی گذارد و به آن اندازه تعیین کننده نیست. شما به عنوان ناشر اگر قبلا می خواستید کتابی در ۱۰۰ نسخه به چاپ برسانید، صد در صد ضرر شدیدی می کردید اما امروز با دستگاه های جدیدی که موجود است، مشکل چندانی وجود ندارد. شاید کتاب اندکی گران تمام شود.»

تعداد عناوین کتاب بیشتر شده/ مردم قدرت انتخاب دارند

وی دلیل افت تیراژ کتاب به ۱۰۰ نسخه را نیز چنین عنوان کرد: «دلیل اصلی در این مورد نداریم. دست کم ۷، ۸ دلیل می توانیم بربشماریم. علاوه بر این ها تعداد عناوین کتاب زیاد شده. انتظار داریم همان طور که دهه ۶۰ تعداد عناوین کتاب ۲۰۰۰ نسخه بود و امروز بالغ بر ۸۰ هزار نسخه است، باید تعداد عناوین کتاب را هم لحاظ کنیم. همچنین مردم نسبت به گذشته قدرت انتخاب بیشتری دارند.»

برچسب ها: تیراژ پایین , عناوین کتاب , کتاب