سواد رسانه ای و تاثیر آن بر آگاهی عمومی

عصر اصفهان ، عارف شریفی تهرانی

انقلاب تولید محتوا و عصر دیجیتال در هزاره سوم، تمامی ارکان و ساختارهای سنتی جوامع را به چالش کشیده است.
با ورود به عصر اطلاعات ، تحولات فناورانه گوناگونی را شاهد هستیم که موجب تغییرات بزرگی در سبک زندگی مردم شده است. اتکا بر روابط مبتنی بر پست الکترونیک،تلفن های هوشمند، دریافت اطلاعات شخصی و کاری و اخبار از طریق ابزارهای الکترونیک، استفاده از شبکه‌های اجتماعی برای گذران اوقات فراغت و تبادل اطلاعات و …، از جمله اجزای جدایی‌ناپذیر زندگی انسان در جامعه اطلاعاتی به شمار می‌روند.

در شرایط کنونی، با توجه به تعدد و تکثر ابزارهای رسانه‌ای، انواع پیام‌ها به‌طور دائم در حال انتقال هستند و مخاطبان خود را با بمباران خبری مواجه کرده‌اند؛ به‌گونه‌ای که هر پیام، ارزش‌‌ها و سبک‌های زندگی خاصی را به آنان القا می‌کند. افراد جامعه تحت‌تأثیر فضاسازی‌های رسانه‌ای قرار دارند و وسایل ارتباطی عصر حاضر نقش عمده‌ای در شکل‌گیری رفتار، عقاید، عواطف و به‌خصوص روابط فردی و اجتماعی ایفا می‌کنند.
در چنین وضعیتی، افراد چگونه می‌توانند خود را در مقابل تأثیرات منفی و ناخواسته این رسانه‌ها حفظ کنند؟ آیا می‌توان خواندن، تماشاکردن، گوش‌دادن و انواع استفاده از رسانه‌ها را متوقف کرد؟ آیا می‌توانیم جلوی امواج رسانه‌ای را بگیریم؟ یا آن که باید با ارتقای سطح سواد رسانه‌ای و ارتقای آگاهی‌های خود، درک بهتر و مناسب‌تری از رسانه‌ها و پیام‌هایی را که به ما می‌رسد، فراهم سازیم.
سواد رسانه ای مانند نوعی تغذیه است. کسی که مهارت خوبی در تحلیل رسانه کسب کرده، می‌تواند نوع تغذیه دریافتی و رژیم خود را انتخاب کند.
تنها سواد رسانه ای می‌تواند به فرد در تشخیص درست نوع تغذیه کمک کند. در غیر این صورت فرد دچار مسمومیت‌های ذهنی و فکری می‌شود و قدرت تشخیص درست و نادرست را از دست می‌دهد.
نگاهی به وضعیت جهان نشان می‌دهد سواد رسانه‌ای در کشورهای توسعه‌یافته مورد توجه قرار‌گرفته و نهادهای دولتی و مدنی برای گسترش آن در بین اقشار مختلف جامعه تلاش می‌کنند.
در کشور کانادا به‌عنوان یکی از پیشتازان آموزش سواد رسانه‌ای دنیا، کسب مهارت در مدیریت محتوای رسانه‌ ها، شناخت تأثیرپذیری‌های ممکن در استفاده از آن ها و افزایش‌دادن ظرفیت برای ایجاد گفتمان دمکراتیک دنبال می‌شود.
ویژگی‌های سواد رسانه‌ای در ژاپن نیز شامل مهارت کارکردن با رسانه و درک آن، توانایی خواندن، تعبیر، کاربرد و برقراری تعامل و ارتباط از طریق رسانه و داشتن درک انتقادی از پیام‌هاست. برخی کشورها نیز تمهیداتی را برای بومی‌سازی‌ این مهارت اندیشیده‌اند و به مطالعاتی تطبیقی با وضعیت جوامع خود روی آورده‌اند.

آموزش سواد رسانه، باید ابتدا از خانواده شروع شود و به مرور در سطوح مختلف جامعه رواج یابد. در این راه مسولیت افراد صاحب نظر، اساتید و پژوهشگران حاذق در حوزه‌ی رسانه به شدت اهمیت دارد. این افراد به کمک استراتژیت های اجتماعی می‌توانند در اعتلای سطح فرهنگ و سواد رسانه در جامعه بهترین نقش را ایفا کنند. اگر دانش و سواد رسانه در جامعه تزریق نشود، با توجه به سرعت انتقال اطلاعات در جهان افسار ذهن مردم از دست متفکران جامعه خارج شده و به دست افراد سودجو و بی کفایت وفرصت طلب می‌افتد.
در کشور ما نیز خوشبختانه چند‌سالی است که بطور جد به این مبحث پرداخته شده؛ اما با توجه به جمعیت جوان جامعه و آسیب‌پذیر‌بودن آنان در برابر تأثیرات منفی رسانه‌ها، تلاش‌های گسترده ای لازم است تا با بهره‌گیری از مطالعات انجام‌شده در سایر کشورها و استفاده از تجارب آن ها، اهداف و رویکردهای سواد رسانه‌ای متناسب با نیازهای جامعه مشخص شود.

نویسنده: عارف شریفی تهرانی

منبع: عصر اصفهان

برچسب ها: سواد رسانه ای , عارف شریفی تهرانی