تفاوت آزادی اقتصادی در اسلام و سرمایه‌داری در اندیشه رهبر انقلاب

منابع عظیم ثروت، این دریاها، این منابع طبیعى، این دشت‌هاى حاصلخیز، این معادن، این‌همه امکاناتى که جزو ثروت عمومى جامعه محسوب می‌شود، این‌طور نیست که راحت در اختیار همه‌ قشرهاى جامعه قرار بگیرد و هرکسى بتواند از آن بهره‌بردارى بکند و منتفع شود. بلکه آن کسانى عملاً و واقعاً آزادند که داراى ثروت‌هاى انباشته و زیاد هستند و سررشته‌ اقتصاد جامعه بلکه حتّى سررشته‌ سیاست جامعه و اداره‌ جامعه در دست آنها است. آنها هستند که در حقیقت بر منابع ثروت تسلّط و سیطره دارند و فضا را براى استفاده‌ عموم جامعه تنگ کرده‌اند.

در جوامع سرمایه‌دارى درحالى‌که اجتماعات عظیمى از مردم دچار فقر و بیکارى و بی‌جایى و بى‌مسکنى و محرومیّت از بیشتر مواهب زندگى هستند، یک عدّه‌ معدودى آزادانه تلاش می‌کنند، فعّالیّت می‌کنند، ثروت درمى‌آورند، معادنى دارند معادن دیگرى را می‌گیرند، کارخانجاتى دارند، کارخانه‌های دیگرى را ایجاد می‌کنند، دایر می‌کنند، زمین‌هایى دارند، زمین‌هاى دیگرى را به آن اضافه می‌کنند، از دریاها استفاده می‌کنند؛ از همه‌ منابع طبیعى درحقیقت یک عدّه‌ معدود از جامعه استفاده می‌کنند؛ دیگران – چه کسبه‌ جزء، چه کارگران، چه کارگران معادن، چه کارگران کشاورزى، چه کارگران کارخانه‌های – درحقیقت ریزه‌خوار خوان آنها و استفاده‌کننده از زیادى ثروت آنها و از گوشه‌ سفره‌ آنها هستند.

خودشان امکان تلاش، امکان تولید، امکان بهره‌بردارى، امکان کار سازنده، امکان تولید ثروت به آن معناى حقیقى ندارند. پس راه اینکه ما اقتصاد آزاد را به معناى حقیقى خودش در جامعه به‌وجود بیاوریم این است که از این انحصار جلوگیرى کنیم، امکانى در جامعه به‌وجود بیاید که اغلب افراد جامعه، بیشتر قشرهاى جامعه یا همه‌ کسانى که قدرت کار دارند، اینها بتوانند از امکانات طبیعى از زمین، از دریا، از انفال، از دشت‌ها، از مراتع و… استفاده کنند. حدیث معروفى از قول امیرالمؤمنین(علیه‌الصّلاه ًْوالسّلام) نقل می‌شود که می‌فرمایند: «ما رأیت نعمة موفورهًْ الّا و فى جانبها حقٌّ مُضیّع»؛ یعنى هیچ جا هیچ نعمت فراوان و انباشته‌اى را ندیدم، مگر اینکه در کنار آن یک حقّ ضایع‌شده‌اى را دیدم.

بعضى تصوّر کردند معناى این حدیث این است که هرجا نعمت زیادى هست، این درحقیقت دزدى و غصب از یک عدّه است، پس در کنار آن غاصب یک عدّه مردم ضعیف هستند، بعد اشکال کردند به این حدیث که نه ما مى‌بینیم کسانى ثروت هایى دارند که از راه دزدى و غصب هم نیست از راه تلاش است؛ این نیست معناى حدیث؛ معناى حدیث به‌حسب آنچه که به ذهن بنده مى‌آید، این است که آنجایى که نعمت فراوانى هست، ثروت زیادى هست، امکانات زیادى هست، خود ثروت، خود نعمت موفور، در حقیقت امکانات کسب درآمد بیشتر را به آن صاحب ثروت می‌بخشد، و به همان نسبت این امکان را از دسترس دیگران دور نگه می‌دارد. آن کسى که داراى یک سرمایه‌ زیادى در جامعه است، بیشتر می‌تواند تولید ثروت بکند و از ثروت‌هاى معمولى مرده‌ افتاده‌ متعلّق به عموم مردم بیشتر می‌تواند استفاده کند تا آدم فقیر؛ پس هرجا نعمت زیادى هست، فرصت‌ها در اختیار او است، امکانات در اختیار او است، میدان تلاش اقتصادى در اختیار او است، قوانین در غالب کشورها برطبق نظر او و این طبقه به‌وجود مى‌آید؛ بنابراین فرصت از دست اکثریّت مردم – که آن ثروت را ندارند – گرفته می‌شود.

راه درست اقتصاد آزاد در جامعه‌ اسلامى این نیست که ما این آزادى را فقط در اختیار آن کسانى قرار بدهیم که قدرت مانور اقتصادى دارند، بلکه علاوه‌ بر اینکه افرادى که قدرت حرکت و فعّالیّت اقتصادى دارند آنها باید کار اقتصادى بکنند، باید وضع جامعه، نظام جامعه، قوانین جامعه، کیفیّت ارتباطات جامعه به شکلى باشد که همه‌ مردم – یعنى همه‌ آن کسانى که قدرت کار دارند – آنها همه بتوانند فعّالیّت آزاد اقتصادى کنند و از کار خودشان منتفع بشوند.

منبع: برشی از روایت رهبری از مناسبات جمهوریت و اسلامیت در انتخاب ولی فقیه

نویسنده: سید یاسر جبراییلی

منبع: عصر اصفهان

برچسب ها: اقتصاد , رهبر انقلاب اسلامی