چکامه ایران یاد ، اسطوره ها و آیین های از یاد رفته

عصر اصفهان نیوز،  آثار دیگری را نیز در انتظار چاپ دارد که از آن جمله می توان به رنجنامه ایرانیان، تاریخ جامع اصفهان و آداب و رسوم و فرهنگ ایران باستان اشاره نمود. دو مورد اخیر منثور بوده وپژوهشی در آداب و رسوم ایرانیان را نیز با همکاری نرگس رضایی به انجام رسانده است. جدیدترین اثرحماسی پیمان کلانترمعتمدی اما،حال وهوای دیگری دارد. او این بار به جای پژوهش در تاریخ و جستجو درصفحات آن، به سراغ اسطوره هایی رفته است که قرن ها از ادبیات فارسی دورمانده و چکامه سرایی به این سوژه ها نپرداخته است. با او در این مورد گفتگویی داشتم که در زیر ملاحظه می کنید.

ایده سرایش چکامه ایران یاد  چگونه به ذهن شما رسید ؟

چکامه ایران یادحاصل پژوهش وتلاش جمعی من ودوتن ازدوستان مورخ و ادیب است . مرحوم پروفسور اصغر محمودآبادی که تا آخرین مراحل ویرایش و باز نگری این اثرمشفقانه همراه وحامی من بودند وهمچنین دوست دانشمندم عباس مهری اردستانی که آغازاین راه باهمکاری وپژوهش او بود.

ما هرسه پژوهشی را در مورد موضوعی که توضیح خواهم داد شروع کرده وهنگامی که به نتایج مشترک رسیدیم، سرایش چکامه ایران یاد نیز آغازشد .

موضوع پژوهش مشترک شما چه بود ؟

داستان ازجایی شروع شد که روزی دردفتر کار من درباره  حماسه آرش کمانگیر بحث وگفتگو می کردیم. دوستان دلالت می کردند که افسانه آرش، مگر در اثر زیبای«منظومه آرش کمانگیر»سروده سیاوش کسرایی، توسط هیچ یک ازشاعران شعر کهن پارسی به نظم نیامده است.

تحقیقی درآثار قدما ومعاصرین صورت گرفت ودر کمال ناباوری بااین حقیقت مواجه شدیم که افسانه آرش کمانگیر حماسه سرایی نشده است.

اثرمنظوم سیاوش کسرایی باتمام زیبایی وظرافت، ازنگاه منتقدان اثری حماسی به حساب نمی آید ودرقالب شعرنو نیمایی سروده شده است.برخی ازشعرای بزرگ این سبک شعر فارسی در پیشگفتار کتاب سیاوش کسرایی به این حقیقت اذعان دارند. فردوسی بزرگ در شاهکار شاهنامه به نام آرش کمانگیر ” شیواتیر ” اشاره کرده ولی افسانه اورا روایت نکرده است.

دراین میان باتشویق ودرخواست دوستان والبته میل واشتیاق همیشگی خود، سرایش چکامه آرش کمانگیر را بانجام رساندم .

برای سرایش افسانه آرش کمانگیر، ابتدا بایستی منبعی درست و موثق برای این اسطوره پیدا می کردید . دراین باره چه کرده اید ؟

درنخستین روزهای کار، مطالب و اطلاعات بسیاری را از افسانه آرش جمع آوری کردیم و پس از آن با معرفی کتاب « افسانه های ایران باستان» توسط آقای مهری و مطابقت مطالب جمع آوری شده با آن روایت و همچنین با تایید دکتر محمودآبادی، در این باره به اشتراک نظر رسیدیم .

نکته جالب این که  در موقع  معرفی کتاب استاد یارشاطر به پروفسور محمودآبادی متوجه شدیم که ایشان نیز این کتاب را مدنظر داشته و برای آن برنامه کلی تری درنظر داشته اند.

درخاطرم هست که پیش تر گفته بودید کارهایی رابا مرحوم دکترمحمودآبادی دردست برنامه ریزی دارید . دراین باره بیشتر توضیح می دهید ؟

مرحوم دکترمحمودآبادی ازاساتید بزرگ تاریخ بودند که به ادبیات فارسی،قالب های شعری وحتی اصول شعر نیمایی آگاهی کامل داشتند. این وجه تشابه من با ایشان بود.

هردوی ماعاشق تاریخ ایران بودیم وهردو نیزمقداری شوق وعلاقه به شعرناب پارسی با خود داشتیم شاید همین نکته موجب نزدیکی بیشتر من با این استاد بزرگ بود. استاد از من دو درخواست مشخص داشتند.یکی حماسه سرایی مقطع مشخصی ازتاریخ ایران باستان بود که ازنظرایشان با تمام اهمیتی که دارد کمتر مورد توجه تاریخ نگاران واقع شده است .

بدیهی است که حماسه سرایی نیز به سراغ آن نرفته است. این مقطع ، از شورش مردم پارس برعلیه آژدیهاک آغاز گشته و به  فتح بابل  و پیدایش سرزمین ایران خاتمه می یابد . دراین مورد در آینده به تفصیل گفتگو خواهیم داشت.

ولی درخواست دیگرکه مرتبط باموضوع گفتگوی امروز ماست مربوط به همان کتاب افسانه های ایران باستان مرحوم یارشاطر است.محمودآبادی ضمن تایید ادعای یارشاطر درمقدمه این کتاب پیرامون این حقیقت که افسانه های گردآوری شده ،حدود دویست سال پس ازدرگذشت حکیم طوس توسط برخی از بازرگانان سُغدی به دست نویسندگان ایرانی رسیده است ، این داستان ها را چکامه های جامانده از شاهنامه فردوسی می دانست.

او بارها به من یادآور شده بود که اگر اطلاعاتی که امروزه دردسترس توست وبا استفاده ازآنها آثاری همچون منظومه کوروش وچکامه شکوه ایرانیان را بوجود آورده ای، در دسترس حکیم طوس نیز قرار داشت ، بدون تردید شرح مکتوب تاریخ ایران را نیز به داستان های اساطیری خود می افزود وتاریخ ایران باستان رانیزبه نظم می کشید.به همان ترتیب که با اطلاعات ومطالب جمع آوری شده،مقاطعی ازتاریخ ساسانیان رانیزبه نظم کشیده است.

به همین دلیل ایشان معتقد بودند که داستان های جامانده ازشاهنامه نیز باید توسط حماسه سرایی دیگر سروده شده و این ماموریت خطیر و حساس را بر شانه های نحیف و بی بضاعت من گذاشتند.

سرایش چکامه ایران یاد چقدر طول کشید و شامل چه نوع افسانه هایی است ؟

از هنگامی که نخستین چکامه یعنی آرش کمانگیر سروده شد ، تا زمانی که سرایش دیگر افسانه ها را آغاز کردم چندماهی گذشت . در حقیقت با تمام لطف و اعتمادی که مرحوم محمودآبادی به من داشتند،این کار را بسیارسنگین می دیدم. برای من سرودن این افسانه های جامانده از شاهنامه با سرایش چکامه شکوه یا منظومه اصفهان تفاوت های بنیادین داشت.به همین دلیل چندماهی به تعویق افتاد .

پس از درگذشت پدرم  که  فراتر از پدری معمولی  و در زمره بهترین دوستان من بود و از اندوه بی اندازه ناشی ازفقدان او ، سرایش چکامه ایران یاد راشروع کردم.

می دانید که جان مایه کارشاعران اندوه است.هرچه این اندوه سنگین تر باشد، زلالت، شیوایی و پویایی شعرشاعر نیزبیشتر و استوارترخواهد بود . بهرحال سرایش چکامه ایران یاد بمدت چهارماه به انجام رسید و ویرایش آن نیز پس از هشت ماه پایان گرفت.

محتوای چکامه ایران یاد ، اسطوره ها و آیین های ازیاد رفته ، چیست وشامل چه نوع افسانه هایی است ؟

چکامه ایران یاد شامل شانزده افسانه ، داستان تاریخی ، پند و اندرز و نکاتی مربوط به ایران باستان است . تعداد 9 افسانه از کتاب مرحوم یارشاطر برداشت شده که از آن تعداد،دو افسانه”آرش کمانگیر”و”یادگار زریران” علاوه برمتن یارشاطر ، از دیگر متون موجود نیزبهره برده اند. چامه های ” پندنامه زرتشت”، “ایرانشهر بزرگ” ، “امشاسپندان” ، “کماله دیوان ” ، ” شادنامه ایرانیان “و ” درفش کاویانی ” را با انتخاب خود به این مجموعه افزوده ام .

و آخرین پرسش، جامعه هدف این اثر کجاست ؟

دراین اثر نیزمانند دیگر آثار من ، باحفظ قالب مثنوی حماسی، تمامی تلاش خود را بر ساده سرایی معطوف کرده ام که مخاطب را با چالش واژه ها و پیچیدگی های مفهومی شعر حماسی مواجه نکنم . با توجه به بکر بودن این چکامه ها، تمامی ایرانیان و فارسی زبانان درمحدوده هدف این کتاب قرار می گیرند ولی جوانان ایرانی مانند همیشه ، اصلی ترین جامعه هدف این اثر می باشند.

نویسنده: نرگس رضایی

منبع: عصر اصفهان

برچسب ها: آرش کمانگیر , افسانه‌های ایرانی , پیمان کلانتر معتمدی , تاریخ جامع اصفهان , چکامه ایران یاد , داستان تاریخی , رنجنامه ایرانیان , نرگس رضایی