مطالعات آمایش سرزمین را از روی مرزهای سیاسی برداریم

عصر اصفهان/دکتر علیرضا محمدخانی/  آمايش سرزمين، زمينه اصلي تهيه برنامه هاي توسعه اقتصادي – اجتماعي منطقه اي را فراهم مي آورد و ابزار اصلي تلفيق برنامه ريزي هاي اقتصادي و اجتماعي با برنامه ريزي هاي فيزيكي و فضايي خواهد بود. از آنجا كه براي تحقق اهداف توسعه همه منابع اجتماعي اعم از منابع انساني، اقتصادي، منبع فضايي و محيطي بايد به كار گرفته شود و به كارگيري آنان مستلزم برنامه ريزي است لذا آمايش سرزمين مبناي طرح ها و برنامه هاي جامع توسعه بوده و پيوند دهنده برنامه ريزي هاي اقتصادي، اجتماعي و فضايي و يا مجموع آنان در قالب برنامه ريزي جامع و در مقياس ملي و منطقه اي است.

یکی از مشکلات عمده در فرایند آمایش سرزمین این است که این مطالعات منطبق با مرزهای سیاسی بوده و در هر شهرستان به طور خاص و بعد در هر استان به طور عام ، نقاط قوت و ضعف و همچنین فرصتها و تهدیدهای موجود در عوامل طبیعی، اقتصادی، انسانی و کالبدی شناسایی و بر اساس آن طرح جامع آمایش سرزمین، مختص همان شهرستان یا استان تهیه و تنظیم می گردد و در کل به عنوان طرح مطالعاتی آمایش سرزمین به کل کشور تعمیم داده می شود. در صورتی که این نوع مطالعه و تحقیق که متاسفانه به عنوان یک قانون قلمداد میشود، نه تنها به صورت علمی عوامل تاثیر گذار طبیعی و انسانی را شناسایی نمی کند، بلکه در بسیاری از مواقع پارامترهای اصلی توسعه یافتگی را هم به فراموشی می سپارد و این در حالی است که اعزام کارشناسان غیر بومی به مناطق شهرستانی، مزید بر علت شده و مطالعات آمایش سرزمین را غیر علمی و احساسی کرده است و نتیجه آن این است که در مباحث برنامه ریزی کلان ملی و استانی و حتی شهرستانی، هیچ اشاره ای به مطالعات آمایش سرزمین نمی شود و به عبارتی به فراموشی سپرده شده است.

مثال عینی این پروسه در استان اصفهان و مطالعات آمایش سرزمین بر روی حوضه آبریز زاینده رود می باشد که یا هر ساله و یا در فواصل هر  سه سال یک بار، مطالعات آمایش سرزمین را منطبق با مرزهای سیاسی استان،  بررسی وگزارشی را آماده و به مرکز ارائه می دهند و موازی آن نیز گروهی به استان چهارمحال و بختیاری اعزام و مطالعات آمایش سرزمین در حوضه زاینده رود را بر اساس مرزهای سیاسی بررسی و طرحی را روانه مرکز می نمایند که این پروسه مطالعاتی به علت اینکه با تمرکز بر مرزهای سیاسی استنباط شده و به مرزهای طبیعی حوضه آبریز زاینده رود کمتر اهمیت داده شده، بسیار غیر علمی و بدون مطالعات راهبردی صورت میگیرد.

در صورتی که منطقه تحت اشراف حوضه آبریز زاینده رود هم در فرایندهای طبیعی دارای منابع آب سطحی و زیرزمینی و دشتهای حاصلخیز کشاورزی می باشد و هم در فرایندهای اقتصادی دارای صنایع تبدیلی بزرگ و کوچکی بوده که بعضا این فرصتهای شناسایی شده در استانهای اصفهان و چهارمحال و بختیاری به طور مشترک وجود داشته و می توان مطالعات آمایش سرزمین را منطبق با مرزهای طبیعی حوضه آبریز زاینده رود، تطبیق داد.

به طور اخص می توان گفت که حوزه آبریز زاینده رود در استانهای اصفهان و چهارمحال و بختیاری گسترده شده و مسیر اصلی زاینده رود نیز بین مرزهای سیاسی این دو استان تقسیم شده است و با اینکه منبع اصلی سرچشمه بزرگترین رودخانه مرکزی ایران از استان چهارمحال و بختیاری شروع و به باتلاق گاوخونی در استان اصفهان ختم می شود. بر همین حیث حوزه آبریز زاینده رود در استانهای اصفهان و چهارمحال بختیاری دارای مرز طبیعی مشترکی بوده که بوسیله مرز سیاسی از هم جدا شده است و متاسفانه مدیران متخصص برای مطالعه آمایش سرزمین و برنامه ریزی هیدرولوژیکی منطقه، بر روی مرزهای سیاسی تاکید کرده و منابع آبی استان اصفهان را جدا بررسی ومنابع آبی استان چهارمحال و بختیاری را هم جداگانه بررسی و مطالعه کرده و به صورت سلیقه ای تصمیم گیری می نمایند که اگر یک مدیریت جامع و علمی برای حوضه آبریز زاینده رود تعریف نمایند، هم می توانند بر اساس مطالعات آمایش سرزمین منطقه مذکور، طرح های کاربردی جهت خشکسالی منطقه تعریف نمایند و هم می توانند با یک مدیریت یکپارچه و به دور از تصمیم های سلیقه ای و استانی، برای جاری شدن آب دائمی در رودخانه زاینده رود، تدابیر تاثیرگذاری را بیندیشند.

لذا می طلبد مجمع نمایندگان و مسئولان ستادی استان با اراءه لایحه ای مرتبط با این فرایند، طرح مطالعات آمایش سرزمین را از مرزهای سیاسی بردارند و آن را منطبق با مرزهای طبیعی قرار دهند. مخصوصا استاندار فهیم استان اصفهان، به بهانه تشکیل کارگروه ویژه ساماندهی به رودخانه زاینده رود، کارشناسان متخصص دو استان را به مطالعه آمایش سرزمین بر روی مرزهای طبیعی حوضه آبریز زاینده رود ترغیب نماید تا بتوان بر اساس آن یک سند چشم انداز توسعه کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت برای جاری شدن دائمی آب در این رودخانه بزرگ، تعریف و عملیاتی نمود.

به امید روزی که با مدیریت متمرکز خوب و یک برنامه ریز بلند مدت بر روی حوضه آبریز زاینده رود، شاهد داشتن یک منطقه توسعه یافته در تمام سطوح صنعتی، اقتصادی و انسانی باشیم و یک سند چشم انداز توسعه پایدار برای منطقه تعریف و تصویب و عملیاتی کنیم

نویسنده: دکتر علیرضا محمدخانی -فعال صنعت و رسانه

منبع: عصر اصفهان

برچسب ها: آمایش سرزمینی , جغرافیای استان اصفهان , چهارمحال و بختیاری , مرزهای سیاسی