استنلی کوبریک و سینمایش

عصر اصفهان ، عارف رفیعی 

بسیاری از منتقدان به فیلم های کوبریک پسوند 《ترین》میدهند.مثلا ۲۰۰۱ اودیسه فضایی او را بهترین فیلم علمی تخیلی تاریخ سینما میدانند یا معتقدند فیلم راه های افتخار او بهترین فیلم جنگی تاریخ سینماست! کوبریک بسیار کمالگرا بود به طوری که آنقدر روی فیلم هایش حساسیت نشان میداد که ممکن بود بین دو فیلمش سال ها وقفه بیفتد و در طول ۴۸ سال فعالیت هنری اش تنها ۱۳ فیلم بلند را در کارنامه خود ثبت کرده.اکثر آثار کوبریک اقتباس های ادبی هستند همانند فیلم درخشش و غلاف تمام فلزی،اما سینمای کوبریک را همواره با سه ویژگی میشناسند:
اول فضای اکسپرسیونیسم حاکم بر فیلم هایش،فیلم های کوبریک اکثرا درباره تمایلات درونی انسان است،فیلم های کوبریک به شدت انسان محور هستند و تمایلات درونی انسان همانند خشم،شرافت،جاه طلبی و…. را مورد بررسی قرار داده و با واکاوی آن ها احساسات بیننده را قلقلک میدهد،همچنین او برای تاثیر گذاری بیشتر فیلم هایش از نور پردازی و صدا گذاری های خاص و تا حدی آزار دهنده استفاده میکند که همه از ویژگی های سبک اکسپرسیونیسم هستند.
دومین ویژگی فیلم های او مورد انتقاد قرار دادن نظامات حاکمیتی و سیاست های کشور هاست،با دقت در انتقاد های او میتوانیم به درست بودن این انتقاد پی ببریم مثلا در فیلم پرتقال کوکی او نظامی که ممکن است با سیاست هایی که انگلستان پیش گرفته بود بر کشور حاکم شود را با قرار دادن یک فرد آنارشیست در مقابل یک نظام سوسیالیستی مورد نقد قرار میدهد،مشابه این کار را آلن مور در سری کمیک های خود به نام وی مثل وندتا انجام داد که سالها بعد فیلمی از روی این سری کامیک ها ساخته شد،جرقه این گونه انتقادات از زمان نخست وزیری مارگارت تاچر در میان هنرمندان شکل گرفت.یا مثلا اعتراض او به سیاست های آمریکا در ویتنام و سیاست های درباره شوروی در فیلم های غلاف تمام فلزی و دکتر استرنج لاو در زمانی که کسی درباره غلط بودن این سیاست ها حتی فکر نمیکرد نشان دهنده این مضوع است که کوبریک سالها از تمام کارگردان های زمان خود جلوتر بوده است.
اما ویژگی سوم فیلم های کوبریک سخت گیری و وسواس بیمارگونه اش درباره فیلم هایش میباشد.کوبریک به بازیگر هایش فشار های زیادی می آورد و بداهه پردازی را نمیپذیرفت گاهی اوقات چندین یک پلان ساده را فیلم برداری میکرد مثلا در فیلم درخشش پلانی را که جک نیکلسون با تبر در را خرد میکند،۱۲۷ بار فیلم برداری کرده است،حتی نمیخواست جمله بداهه نیکلسون یعنی《جانی اینجاست》 را بپذیرد،لازم به ذکر است که این جمله یکی از بهترین جملات بداهه تاریخ سینماست.
اما شاید علت ماندگار شدن کوبریک در تاریخ سینما همین سخت گیری ها باشد بسیاری از کارگردانان بزرگ الگوی خود را کوبریک قرار داده اند.در پایان باید بگویم که فیلم های کوبریک در تمام ادوار تاریخ تازگی دارد و به جرئت میتوان او را در زمره بزرگ ترین و تاثیر گذار ترین کارگردانان سینما دانست.

نویسنده: عارف رفیعی

منبع: عصر اصفهان

برچسب ها: استنلی کوبریک , اسطوره سینما , نقد فیلم , هنرمندان