از تویوپت تا لکسوس

سال ۱۹۳۹ میلادی، ژاپن دو شرکت خودروساز آمریکایی جنرال موتورز(GM) و فورد(Ford) را که در این کشور خودرو تولید می‌کردند، از خاک خود بیرون کرد تا صنعت خودروی ملی ایجاد کند. ژاپنی‌ها می‌دانستند که هیچ کشوری از نظر صنعتی به هیچ جایی نمی‌رسد مگر اینکه یک صنعت خودروی پیشرفته داشته باشد  و می‌دانستند که تا خودروساز خارجی در کشورشان حضور دارد، خبری از صنعت خودروی ملی نخواهد بود.

پس از شانزده سال حمایت تمام قد دولتی و صرف هزینه‌های سنگین، شرکت تویودا (تویوتای فعلی) سال ۱۹۵۵ نخستین خودروی خود با نام تویوپت را تولید کرد.

این خودرو اما تبدیل به نماد سرخوردگی صنعتی مردم ژاپن شد. به آمریکا صادر شد، اما آمریکایی ها آن را عودت دادند. ۲۵ سال گذشت و صنعت خودروی ژاپن به جایی نرسید. کار به جایی رسید که منتقدان صنعت خودروی ملی، خواهان بازگشت خودروسازان خارجی شدند.

اما این گفتمان نتوانست غالب شود و با همت مردم و مسئولان، گفتمان تولید ملی همچنان به مسیر طاقت فرسای خود ادامه داد.

اگر امروز می‌بینیم که شرکت تویوتا برند برتر خودروسازی جهان است، باید بدانیم این موفقیت نه از طریق مشارکت با فورد و جنرال موتورز به دست آمده و نه یک شبه حاصل شده است.  تویوتا مسیری طولانی برای رسیدن به این نقطه پیموده است.

خودروسازی در کشور ما به همان مرضی دچار است که زمانی خودروسازی ژاپن گرفتار بود. آنها فورد زده بودند، ما پژو زده‌ایم! آنها از شر بیگانه خلاص شدند و ۶۰ سال بعد لکسوس را تولید کردند.

یک تصور غلط درباره صنعت خودروی ایران وجود دارد و آن اینکه خودروسازان ما تحت حمایت شدید دولت هستند و انحصار دارند. این گزاره از اساس اشتباه است و آن را باید به این شکل اصلاح کرد: خودروسازان فرانسوی و مشخصا پژو-سیتروئن و رنو تحت حمایت شدید دولت ایران هستند و انحصار دارند. یعنی  امتیازات متعددی چون انحصار و… که تصور می‌شود برای خودروسازان ایرانی وجود داشته، در واقع برای خودروسازان فرانسوی بوده است.

خودروسازان ما خودرو نساخته‌اند. خودروی فرانسوی را برای فرانسوی‌ها سر هم کرده و به ایرانی‌ها فروخته‌اند. یا پندار بسیاری این است که پراید، خودروی ایرانی است. در حالیکه پراید، یک خودروی کره‌ای و محصول شرکت کیا است.

یکی دو سال پیش برای بازدید از خط تولید یک شرکت خودروسازی رفته بودم. مسئول یکی از خطوط مونتاژ می‌گفت قطعات ما در گمرک گیر کرده است. گفتم چرا؟ گفت چون روی تمام قطعات وارداتی، آرم یک قطعه‌ساز داخلی حک شده و گمرک می‌گوید این چجور کالای داخلی است که دارد وارد می‌شود؟

مشکل دیگر صنعت خودروی ما، همین مافیای قطعه‌سازی است که در واقع واردکننده قطعات و مونتاژ کار است، اما خود را تولیدکننده جا زده است. در یک کلام، ما خودروسازی نداریم، در یک سطح مونتاژ قطعات داریم، در سطحی دیگر، مونتاژ خودرو.

این مسئله نه در سطح ایران خودرو و سایپا قابل حل است، نه حتی در سطح وزارت صمت. مسئله، یک مسئله ملی است و بسیج همه ظرفیت‌های علمی، دانشگاهی، صنعت دفاعی(سرریز فناوری‌های تحصیل شده در صنایع دفاع) و… را می‌طلبد و این اقدام فرابخشی، صرفا با فرماندهی شخص رئیس‌جمهور ممکن است.

ما اگر از شر مونتاژکاری خلاص شویم و عزم تولید کنیم، یقین بدانیم در مدتی بسیار کوتاه‌تر مسیر پیشرفت این صنعت را خواهیم پیمود. جایی که ما امروز قرار داریم، به قله بسیار نزدیک تر از جایی است که ژاپن در آن روزها قرار داشت.

پیشرفت، صبر و تلاش و هزینه و مجاهدت می‌خواهد. با مصرف کردن خودروی خارجی از محل صادرات نفت یا با مونتاژ پژو و رنو ما هرگز طعم شیرین پیشرفت را نخواهیم چشید. لیبرال‌های ایرانی که مخالف تولید داخلی‌اند، از پیشرفت فقط خوشگذرانی با پول نفت و تولید بیگانه را می‌فهمند.

ما همچون ژاپن که فورد و جنرال موتورز را بیرون کرد، پژو و رنو را بیرون نکردیم. به ما وعده خودروساز شدن با مشارکت خارجی را دادند، اما وابسته و عقب‌مانده نگه‌مان داشتند. الحمدلله که با تحریم‌ها فرانسوی‌ها از ایران رفتند. من معتقدم خودروسازی ایران پس از خروج فرانسوی‌ها از ایران تازه متولد شده است. کاش صبر و اراده‌ای که در مسئولان و مردم ژاپن بود، برای پیمودن مسیر پیشرفت در مردم و مسئولان ما هم به وجود آید.

مردم ما هم دلسوزند، هم صبور، هم فهیم. اگر این عزم را در مسئولان کشور ببینند، اگر بسیج ظرفیت‌ها و اراده‌ها را ببینند، اگر پیش روی آنها چشم‌انداز دقیقی ترسیم شده و زمان‌بندی مشخصی پیش چشم‌شان باشد، شک نکنیم برای پیشرفت خودروسازی ایران از هیچ کمکی دریغ نمی‌کنند.

نویسنده: سیدیاسر جبرائیلی

منبع: عصر اصفهان

برچسب ها: تولید خودرو , خودروسازان