برپایی دویستمین سالگرد رمزگشایی “هیروگلیف” در انگلیس

“سنگ روزتا” یکی از مشهورترین آثار باستانی جهان و مسلماً ارزشمندترین شیء موجود در موزه بریتانیا است که به عنوان ستاره آثار موجود در نمایشگاهی که به مناسبت گرامی‌داشت دویستمین سالگرد رمزگشایی “هیروگلیف‌های مصری” توسط یک محقق فرانسوی برگزار می‌شود، شناخته شده است.

نمایشگاه “هیروگلیف: بازگشایی قفل مصر باستان” در 13 اکتبر سال جاری افتتاح می‌شود و در آن بیش از از 240 شیء از جمله آثار تاریخی و باستانی که از موزه‌ها و مجموعه‌های ملی و بین‌المللی به امانت گرفته شده است و بسیاری از آن‌ها برای نخستین بار قرار است به نمایش گذاشته شود، در معرض دید عموم قرار می‌گیرد.

نوشته‌های موجود بر روی “سنگ روزتا” شامل سه نوع سیستم نوشتاری از جمله هیروگلیف، خط دموتیک مصری و یونانی باستان است که دانشمندان با کمک آن توانستند بسیاری از نمادهای تصویری منقش شده بر روی آثار کشف شده از مصر باستان را رمزگشایی کنند.

“هارتویگ فیشر” مدیر موزه بریتانیا، در این باره گفت است: در پرتو رمزگشایی از “هیروگلیف‌های مصری” برای نخستین بار در هزاران سال، مصریان باستان به نوعی توانستند مستقیماً با ما صحبت کنند.

وی معتقد است که شکستن رمز “هیروگلیف‌های مصری” سرآغازی برای درک عمیق و باورنکردنی و همچنین بی‌سابقه از تمدن و شیوه زندگی مردم گذشته است.

“سنگ روزتا” که در واقع یک سنگ گرانیت سیاه رنگ است و از یک تخته سنگ بزرگ‌تر در دوران باستان جدا شده است، در سال 1799 در نزدیکی شهر روزتا در دلتای نیل کشف شده بود. بر اساس اسناد تاریخی این سنگ توسط سربازان ارتش ناپلئون در زمان اشغال مصر توسط فرانسه پیدا شد.

پس از شکست ناپلئون در سال 1801، این سنگ تحت شرایط معاهده اسکندریه به مالکیت بریتانیا درآمد. در فوریه 1802 به انگلستان فرستاده شد و توسط جورج سوم در جولای همان سال به موزه بریتانیا ارائه شد.

“توماس یانگ” فیزیکدان بریتانیایی که به مصرشناسی علاقه داشت، در سال 1814 مطالعه متون سنگ روزتا را آغاز کرد. وی با رمزگشایی نام “بطلمیوس” ثابت کرد که نمادهای بیضی شکل نام خانواده‌های سلطنتی را در بر می‌گیرد؛ اما این «ژان فرانسوا شامپولیون» واژه‌شناس فرانسوی بود که بر اساس تجزیه و تحلیل دقیق سنگ روزتا و متون دیگر، سرانجام فهرست کاملی از علائم هیروگلیف را با معادل‌های یونانی آنها در سال 1822 ایجاد کرد.

“شامپولیون” نخستین مصرشناس بود که متوجه شد برخی از علائم حروف الفبا، هجایی هستند که در واقع نمایانگر یک ایده یا شیء کامل در زمان باستان هستند. وی همچنین تشخیص داد که متن هیروگلیف ترجمه‌ای از یونانی است و نه برعکس.

در حقیقت این کتیبه حکمی است که در سال 196 قبل از میلاد توسط “کاهنان ممفیس” به نمایندگی از پادشاه “بطلمیوس پنجم” یکی از پادشاهان یونانی مقدونی که از قرن چهارم تا یکم پیش از میلاد بر مصر حکومت می‌کرد، صادر شد.

“کاهنان ممفیس” در این کتیبه برخی از اعمال و دستاوردهای پادشاه را فهرست می‌کنند و همچنین دستور می‌دهند که این نوشتار باید در معابد سراسر مصر قرار بگیرد.

در حقیقت، سنگ روزتا یک نسخه از متنی است که قدمت آن به قرن سوم پیش از میلاد بازمی‌گردد.

“ایلونا رگولسکی” مدیر بخش فرهنگ نوشتاری مصر در موزه بریتانیا بیان کرد: حکمی که بر روی سنگ روزتا نوشته شده است در ابتدا یک قرن قبل از حکاکی سنگ روزتا تنظیم شده بود و بارها توسط فرعون‌های مختلف به مدت 200 سال تکرار شد.

با این حال، مالکیت خود سنگ روزتا بسیار بحث برانگیز و محل مناقشه بوده است، به طوری که “زاهی حواس”، مصر شناس و رئیس سابق آثار باستانی، آن را اموال دزدیده شده از دوران استعمار خوانده و از سال 2003 خواستار بازگرداندن آن به مصر شده است.

وی در این باره گفته است: سنگ روزتا بسیار مهم است؛ زیرا نمادی از هویت مصری است و به خاطر همین سنگ بود که هیروگلیف‌ها مصر باستانی رمزگشایی شدند. من به دنبال آثار تاریخی و هنری موجود در موزه‌ها نیستم؛ بلکه به دنبال آثار منحصربه‌فرد سرقت شده‌ای هستم که باید در وطن وجود داشته باشد.

اظهارات زاهی حواس در حالی است که رگولسکی مدعی است تا کنون هیچ درخواست رسمی از سوی دولت مصر مبنی بر بازگرداندن سنگ وجود نداشته است.

رگولسکی همچنین بیان کرده است: در ورودی موزه مصر در قاهره “نسخه ای بسیار بهتر و ارزشمندتر از متنی که روی سنگ روزتا نوشته شده است حفظ و نگه‌داری می‌شود که که قدمت آن در مقایسه با سنگ روزتا 100 سال بیشتر است.

گفتنی است تقریباً یک چهارم اشیایی که در نمایشگاه “هیروگلیف: بازگشایی قفل مصر باستان” قرار است به نمایش گذاشته شود، از سایر مجموعه‌ها و موزه‌های بین‌المللی به امانت گرفته شده است.

مجموعه عظیم موزه بریتانیا تنها حدود 80 هزار شیء تاریخی خود را در معرض دید عموم قرار داده است و سه چهارم از آثار خود که در مجموع شامل 8 میلیون شیء است در گنجینه‌های خود و دور از نمایش عموم نگه‌داری می‌کند.

باند مومیایی آبرانت (Aberuait) از جمله اشیایی است که به جهت نمایش در نمایشگاه مذکور از موزه لوور به امانت گرفته شده است. این مومیایی تاکنون در بریتانیا به نمایش گذاشته نشده است.

یادداشت‌های شخصی “شامپولیون” از کتابخانه ملی فرانسه و یادداشت‌های یانگ از کتابخانه بریتانیا نیز از دیگر آثاری است که در این نمایشگاه قرار خواهد گرفت.

در این نمایشگاه همچنین “حوض طلسم شده”، یک تابوت بزرگ گرانیتی سیاه و سفید که مربوط به حدود 600 سال قبل از میلاد است به نمایش گذاشته می‌شود. این حمام آیینی که بر روی آن نوشته‌های هیروگلیفی حکاکی شده است، به عنوان تابوت نجیب‌زاده سلسله 26 هاپمن نیز شناخته شده است.

“کتاب مردگان” 3 هزار ساله و 4 متری متعلق به «ملکه نجمت» نیز از دیگر آثار این نمایشگاه محسوب می‌شود.

موزه بریتانیا تنها مکانی نیست که 200 سالگرد آن را گرامی می‌دارد، بلکه نمایشگاهی با عنوان “ماجراجویی‌های شامپولیون” در کتابخانه ملی فرانسه نیز به همین مناسبت تا 24 ژوئیه برپاست.

گفتنی است نمایشگاه “هیروگلیف: بازگشایی قفل مصر باستان” از 13 اکتبر تا 19 فوریه 2023 در گالری نمایشگاه‌های Sainsbury در موزه بریتانیا اجرا می‌شود.

برچسب ها: دویستمین سالگرد رمزگشایی "هیروگلیف‌های مصری" , مصر باستان , هیروگلیف