بام سبز، رویکرد جدیدی که باید در عرصه نوین شهرسازی مورد توجه قرار گیرد

به گزارش پایگاه خبری عصر اصفهان، پدیده بام سبز، بام زیستی و یا به عبارتی روف گاردن در واقع بخشی از بام یک ساختمان محسوب شده که به وسیله خاک و گیاهان پوشش داده می شود و طی چند دهه مورد توجه بسیاری از کشورها به خصوص قاره اروپا قرار گرفته و چند سالی است که با توجه به سازگاری این روش با اقلیم ایران خلق فضای دلپذیر در بام ها مورد استقبال قرار گرفته است.

بام سبز به عنوان اکولوژیک مدرن شهرسازی، از عناصر پایدار در طراحی‌های اکولوژیکی به شمار می رود که در آن رویش گیاهان مختلف در سطح بام‌های ساختمانی شکل می گیرد و انجام این کار تا حد قابل توجهی در کاهش میزان گرد و خاک موثر بوده و از بناهای ساختمانی در برابر اشعه‌ها و افزایش اکسیژن هوا تاثیر گذار می باشد.

بدون تردید با بهره مندی از بام های سبز در طراحی های معماری و شهرسازی به جای مقابله با طبیعت، به پایداری شهرها و رشد و توسعه آن در راستای حفاظت از محیط زیست می رسیم و در عین حال نیز بستری از باغچه پشت بامی را به سلیقه ساکنان بنای مورد نظر فراهم کرده که در روحیه و آرامش آنان می تواند بسیار موثر هم باشد.

باید توجه داشت که گسترش فضای سبز برروی بام در کشور ما سابقه داشته و طی سال های گذشته و با توسعه این گونه فضاها در سایر کشورها، مورد استقبال طراحان معماری و اکولوژیک سبز سازندگان کشور قرار گرفته است ، اما به نظر می رسد برای روند توسعه و گسترش آن به برخی مکانیزم های تشویقی و یا حتی الزامی نیازمندیم تا این مساله شتاب بیشتری در کشور و استان قزوین به خود بگیرد.

به گزارش عصر اصفهان، خبرگزاری جمهوری اسلامی مرکز قزوین برای آگاهی از آخرین اقدامات انجام شده در زمینه لزوم تدوین ضابطه به منظور ایجاد بام و یا دیوار سبز در قزوین مصاحبه ای را  با ” لیدا معروفی، معاون شهرسازی و معماری اداره کل راه و شهرسازی استان قزوین ” انجام داده که مشروح آن به شرح ذیل است.

بام سبز چیست و سابقه ای از نوع احداث آن

بام سبز رویکرد جدیدی در عرصه معماری و شهرسازی نوین به حساب می آید که سابقه آن به دهه ۱۹۶۰ میلادی می رسد و عملیات احداث و اجرایی آن در بناهای بلند مرتبه توسط اکثر کشورهای جهان، به خصوص در اروپا مورد توجه قرار گرفته است.

این پدیده با انجام کارهای پژوهشی تحت عنوان چگونگی تاثیرگذاری بام سبز در کاهش دمای محیط و بررسی سیستم های هم زیست و سازگار با فرایند اکوسیستم آغاز شده که این کار با توجه به شدت گرفتن گرمای محیط زمین، آلودگی های زیست محیطی، ایجاد جزایر گرمایی و تخریب لایه ازن صورت گرفته و کارشناسان دریافته اند که با کار معماری پایدار می توان جلوی شتاب تخریب های یاد شده را گرفت.

یکی از ارکان مهم معماری پایدار، بام سبز می تواند باشد چرا که در معماری پایدار به عدم آثار مخرب زیست محیطی، کاهش آلودگی ها، تامین انرژی پاک و در نهایت همسویی معماری با طبیعت تاکید فراوانی شده تا جایی که موارد یاد شده جزو عناصر معماری پایدار به حساب می آید.

نحوه شکل گیری بام سبز در کشور ما با چه اهدافی بوده است؟

براساس مصوبه سال ۸۷ شورایعالی شهرسازی و معماری مبنی بر شکل گیری کمیته سیما و منظر شهری و ابلاغ دستورالعمل آن، نحوه تشکیل کمیته های ساماندهی سیما و منظر شهری به استانداری ها اعلام شد و این کمیته در سال ۸۸ در قزوین با ریاست مدیرکل راه و شهرسازی و دبیری معاونت شهرسازی اداره کل را ه و شهرسازی تشکیل شد.

شرح وظایف این کمیته شامل بررسی و ارایه ضوابط لازم در مورد سیما و منظر شهری، خط آسمان، اغتشاش و آلودگی های بصری، نما، حجم و نوع مصالح بوده است.

هدف از تشکیل این کمیته، حفظ و حراست از ارزش های معماری و شهرسازی بومی، جلوگیری از ترویج الگوهای غیربومی و صیانت از نماهای ناسازگار با فرهنگ بومی و در نهایت بالا بردن سطح کیفی سیما و منظر شهر در خصوص بهسازی و پاکسازی نماها و مناسب سازی معابر پیاده رو به منظور تامین سلامت و رفاه ساکنان، احیای فرهنگ معماری و شهرسازی غنی گذشته، جلوگیری از بروز ناهماهنگی بصری و در نهایت افزایش سطح تعاملات اجتماعی بوده است.

در کنار شرح وظایف مصوب کمیته سیما و منظر قزوین، با هدف افزایش کیفیت ساختمان، صرفه جویی در مصرف انرژی، همسو شدن با طبیعت و افزایش سرانه فضای سبز شهری، کمیته یاد شده ضمن توجه به ابعاد فرهنگی و هویتی شهر قزوین اقدام به تدوین دستورالعمل اجرایی بام سبز با همکاری شهرداری قزوین کرده است.

 بام سبز در طراحی های مدرن شهری امروز چه جایگاهی را می تواند برای خود رقم بزند؟

بدون شک، بام و یا حتی دیوارهای سبز امروز در معماری و شهرسازی های مدرن از عناصر مهم و تاثیرگذار طراحی های پایدار به شمار می رود که در آن می توان شاهد رویش گونه های مختلفی از گیاهان در نمای بنا باشیم و امیدواریم روزی برسد که اجرای آن به صورت یک دستورالعمل و یا حتی قانون در برنامه ریزی های شهری و ساختمان سازی کشور و استان قزوین جای گیرد.

اجرای این ایده در شهرسازی می تواند علاوه بر فروکش کردن گرد و غبار و بالا بردن کیفیت هوا، به خنک تر شدن هوا و افزایش سطح رطوبت شهرها کمک کند و در عین حال نیز با بهره گیری از انرژی های پاک در نهایت به پایداری و توسعه شهرها بیانجامد.

بام سبز در قزوین از چه زمانی آغاز شده و در چه شرایطی قرار دارد؟

بام سبز رویکرد جدیدی در عرصه معماری به شمار می رود که در واقع هدف از آن استفاده بهینه از فضاهای بلااستفاده بام ساختمان است که علاوه بر کمک به محیط زیست، از هدر رفت انرژی نیز جلوگیری می کند و البته شاید به جرات بتوان گفت که سال ها طول می کشد تا مردم آن را بپذیرند.

انجام این پروژه از سال گذشته و از سوی اداره کل راه و شهرسازی استان آغاز و کار تدوین ضابطه بام سبز در قزوین عملیاتی شد.

در بررسی های به عمل آمده مشاهده شد که در شهرهای بزرگ رشد جمعیت و ساختمان‌ها، ساخت و سازها و شکل گیری معابر از سرعت  بالایی برخوردار هستند اما شکل گیری کاربری های عمومی، به خصوص فضاهای سبز از رشد کمتری برخوردار می باشد.

از سوی دیگر، با توجه به ارزش بسیار بالای ارزش افزوده زمین، مدیریت شهری را با مشکلات عدیده ای در خصوص تامین فضای سبز مورد نیاز روبرو کرده است.

محدودیت زمین و بالا بودن ارزش افزوده آن برای احداث فضای سبز، مشکلات اعتباری مدیریت شهری و حفظ و نگهداری از آن همگی دست به دست هم داده است تا ما شاهد کاهش سرانه فضای سبز در شهرهای خود باشیم اما بام سبز می تواند تا حدودی این خلا را پر کند، یعنی با استفاده از فضای بلااستفاده بام ساختمان ها علاوه بر بالا بردن رطوبت، به علت کاهش نور خورشید و گرمای کمتر، در فصل زمستان شاهد کاهش هدررفت انرژی نیز خواهیم بود.

علاوه بر همه اینها، در واقع فضایی را با ساختار مصنوعی ساختمان تطبیق می دهیم و طبیعت را با ساختمان درگیر می کنیم که انجام این کار در چند کلان شهر کشور با کارهای پژوهشی انجام شده و نشان داده که هر قدر سطح بام سبزهای خود را وسیع تر کنیم، باعث کاهش آلودگی ها زیست محیطی نیز خواهیم شد.

قزوین به لحاظ هویت فرهنگی، تاریخی و باغ شهر بودن آن (اشاره به کتاب سفرنامه ناصر خسرو) از ظرفیت قابل توجهی به منظور احداث بام سبز برخوردار بوده که باید از این ظرفیت به بهترین شکل ممکن در آینده استفاده کرد.

براین اساس، دستور العمل اجرایی بام سبز با همکاری دبیرخانه سیما و منظر و شهرداری قزوین تدوین و موضوعاتی از قبیل مسایل حقوقی، سازه ای و اجرایی توسط کمیته یاد شده در حال بررسی می باشد.

با توجه به اینکه احداث بام سبز حدود ۱۸۰ تا ۵۰۰ کیلوگرم بر متر مربع وزن اضافه به ساختمان وارد می کند، این مساله باید در محاسبات سازه ساختمان نیز به صورت جدی دیده و محاسبه شود .

بام سبز لایه های اجرای دارد و باید سقف آخر سازه از مقاومت لازم برخوردار باشد و عایق کاری، پوشش گیاهی و نوع خاک در محاسبات بنا دیده شود که انجام این مراحل به صورت چک لیست از سوی کمیته سیما و منظر شهر قزوین به شهرداری پیشنهاد شده تا ساختمان هایی که می خواهند بام سبز اجرا کنند موارد یاد شده را در محاسبات خود بگنجانند و به ناظر سازه براساس چک لیست در زمان اجرا به همراه ناظر  معماری در جریان احداث مراتب را مورد نظارت قرار دهند.

ساختمان های موجود شهر قزوین قابلیت استفاده از بام سبز را دارند؟

به معنی آنکه بخواهیم در بالای بام کشت گیاه صورت بگیرد، نه اما می توان با برخی تمهیدات و تجهیزات این کار را با در نظر گرفتن عمق کم خاک، استفاده از گیاهانی با ریشه کوتاه و آب کم، عایق کاری مناسب و یا بهره مندی از فلاورباکس (تا آسیبی به ساختمان وارد نیاید) به انجام رساند.

به نظر می رسد برای انجام بام سبز و الزام آن نیازمند ارایه برخی بسته های تشویقی باشیم و برای همین منظور به شهرداری قزوین پیشنهاد شده تا برای ایجاد انگیزه بین سازندگان، در زمینه تخفیف پروانه های ساختمانی و افزایش میزان تراکم اقدامات معقول و قابل توجهی را به انجام برسانند.

به منظور بررسی مواردی از قبیل استقبال سازندگان، استفاده کنندگان (ساکنان)، چگونگی اجرا و بررسی تاثیرات آن بنا به پیشنهاد کمیته مقرر شد در برخی از مناطق شهر قزوین به عنوان پایلوت، ضابطه فوق پس از تصویب به اجرا گذاشته شود و نتایج آن نیز طی دوره زمانی مشخص مورد بررسی و پالایش قرار گیرد.